spreken – HOOCHIEKOOCHIE

ENKELE NOTITIES BIJ ‘THE VIETNAM WAR’

Als puntje bij paaltje komt zwijgen de slechtere mensen. Je hoort ze niet. Ze spreken niet. Hebben ze niets geweten of hebben ze alleen maar geen geweten?
Alleen de goede mensen praten. De betere.
De mensen met een geweten, degenen die na reflectie tot inkeer gekomen zijn.

Waar zijn de woorden van de wapenfabrikanten? Hoor je ze? De woorden van de presidenten, senatoren, generaals (wastemoreland noemden we de oorlogsmisdadiger generaal Westmoreland), van de politie-oversten die de bevelen gaven? Van degenen die ‘onze jongens’ een afschuwelijke dood instuurden. Van degenen die ‘onze studenten’ lieten vermoorden. Van de rechters die de monsters van My Lai weigerden te straffen. Van degenen die honderden duizenden Vietnamezen lieten uitroeien alleen maar omdat ze, net zo goed als de Amerikanen en de rest van de wereld, naar vrijheid snakten. Naar vrijheid en een beter leven voor zichzelf en meer nog voor hun kinderen.

Notities na het zien van de de twaalfdelige serie ‘The Vietnam War’.
“Producenten Ken Burns en Lynn Novick werkten tien jaar aan de reeks en laten tachtig getuigen van alle betrokken partijen aan het woord: Amerikaanse veteranen, en militairen en burgers uit Noord- en Zuid-Vietnam. De focus ligt daarbij eerder op gewone mensen die de oorlog van dichtbij hebben meegemaakt, dan op experts en historici.” (Canvas)

SPREKEN OF NIET SPREKEN

Probleem van het begin van de 21ste eeuw: de onmogelijkheid om te spreken over de werkelijkheid. Alles is oppervlakte, stijl, metataal, beeld. Velen zitten opgesloten in hun lichaam en kunnen niets uiten over wat er rondom hen gebeurt. Wat er rondom hen gebeurt is het andere, het vreemde. Zelfs hun eigen lichaam ervaren ze als iets vreemds, als iets wat moet veranderen. In de magazines gaat het vaak over zulke mensen: plastische chirugie, een andere kop voor mij. Andere oren, poten. Ook op televisie, in talkshows, in reality-shows. Hun lichaam is niet van hen. Weg ermee! Andere symptomen: zelfverminking, body art, autisme, toxicomanie en seksverslaving.

Jijzelf spreekt ook niet graag meer. Als je sommige mensen – vooral beroemdheden, popsterren en dergelijke, maar ook ‘belangrijke’ mensen zoals vorsten, politici en hoge ambtenaren – bezighoort, denk je vaak: zwijg toch, jongen, wat een gelul, wat een nietszeggendheid. Blaas niet zo hoog van de toren! De werkelijkheid is elders. Niet in jouw woorden. Ga eens een kijkje nemen, buiten. Je denkt dat niet altijd, er zijn uitzonderingen. Willem Dafoe hoor je graag praten, alleen al voor het timbre van zijn stem. Mark Lanegan heeft ook zo’n stem. Heel mannelijk, denk ik. Het zijn stemmen die me soms wel eens aan houthakkers doen denken. Ik was beter zelf houthakker geworden, houthakkers moeten niet praten. Tenzij tegen de bomen. Of spreek ik mezelf weer tegen? (Denk nu niet dat ik niet graag vrouwenstemmen hoor.)

VRIENDSCHAP IS HET ALLERHOOGSTE

Ik zat net wat afwezig naar Once Upon A Time In America te kijken en nu beluister ik, alweer toevallig, $1000 Wedding van Gram Parsons. Even de tekst opgezocht, de muziek kan ik hier helaas niet laten horen:

It was a $1000 wedding supposed to be held the other day and
With all the invitations sent
The young bride went away
When the groom saw people passing notes
Not unusual, he might say
But where are the flowers for my baby
I’d even like to see her mean old mama
And why ain’t there a funeral, if you’re gonna act that way
I hate to tell you how he acted when the news arrived
He took some friends out drinking and it’s lucky they survived
Well, he told them everything there was to tell there along the way
And he felt so bad when he saw the traces of old lies still on their faces
So why don’t someone here just spike his drink
Why don’t you do him in some old way
Supposed to be a funeral
It’s been a bad, bad day
The Reverend Dr. William Grace
Was talking to the crowd
All about the sweet child’s holy face and
The saints who sung out loud
And he swore the fiercest beasts
Could all be put to sleep the same silly way
And where are the flowers for the girl
She only knew she loved the world
And why ain’t there one lonely horn and one sad note to play
Supposed to be a funeral
It’s been a bad, bad day
Supposed to be a funeral
It’s been a bad, bad day

Voor mij was het geen slechte dag, maar door fragmenten van de film van Sergio Leone te zien (en Noodles die zijn vrienden verraadt) en door het overlijden van Johan dacht ik, we moeten iets aan die vriendschap doen. Je mag je vrienden niet in de steek laten, je vrienden niet verwaarlozen. Vriendschap is het allerhoogste, betekent meer voor het leven dan de liefde en de schoonheid. Waarom gaan wij er dan zo onzorgvuldig mee om. Het ‘idee’ van vriendschap wordt ook zeer op de proef gesteld door het internet en de nieuwe vriendschappen die wij hier laten ontstaan. Wat betekenen die nieuwe vriendschappen? Welke verglijdingen maken wij mee? Welke draadjes verbinden ons met elkaar? Geven wij mekaar een kus, of drukken mekaar nuchter de hand, of doen iets David Cronenbergachtigs met mekaar als wij elkaar toevallig ontmoeten in de werkelijkheid? Hoe snel verandert de wereld en de verhoudingen tussen de mensen onderling en tussen de mensen en de wereld en de dingen. Wat betekenen wij nog en wat kunnen wij nog betekenen? Er is zoveel kennis en communicatie maar wij spreken nog nauwelijks met elkaar en wij weten ook niets, omdat wij geen overzicht hebben en alles chaos is. Wat is er trouwens met Hope Sandoval gebeurd? So tonight that I might see?
Hoe het ook zij, ik houd van mijn vrienden en wil jullie niet verraden. Ik wil jullie met eerlijke ogen tegemoet treden. In het ongewisse of in het gewisse.

MENSEN AAN HET WOORD LATEN

Vorige vrijdag zag ik op Arte Laure Adler, een al wat oudere maar nog bijzonder mooie vrouw en directrice van France Culture, de zogenaamde schandaalauteur Michel Houellebecq interviewen. Dit feit op zich betekent natuurlijk niets: de man heeft een nieuw boek uit en er daar moeten zoveel als mogelijk exemplaren van worden verkocht. Wat wel zeer merkwaardig was en alle lof verdient was het zeldzame fenomeen dat een interviewer haar gesprekspartner liet uitspreken, en zelfs liet aarzelen en, nog ongewoner, zwijgen. Soms duurden Houellebecqs monologen meerdere minuten en zat hij volgens mij te raaskallen. Maar dat geeft niet, integendeel, iemand die raaskalt op televisie en niet onderbroken wordt door een of andere brulaap met een slecht kapsel is een evenement op zich.
Een paar jaar geleden waarschuwde Jacques Derrida voor het verloren gaan van het denken in de media, precies doordat mensen die denken en – uitzonderlijk – aan het woord gelaten worden nooit de kans krijgen om hun gedachten uit te spreken. Bij denken hoort veel twijfel, aarzeling, stilte. In de media rust daar een taboe op. Alleen vlotte jongens en meisjes krijgen enige aandacht. Laura Adler probeert nu kennelijk het denken en het ongehinderd uitspreken van gedachten voor de ondergang te behoeden. Hopelijk zal ze in haar opzet slagen. Een eenling kan heel veel bereiken.

“Nous, les spectateurs, assistons impuissants à l’homogénéisation inexorable d’un modèle télévisuel régi par l’esprit de profit et l’obsession de la concurrence.”
Laure Adler