ritcs – HOOCHIEKOOCHIE

PSYCHEDELISCHE ERWIN EN HIPPIEMUZIEK IN HOLSBEEK

Deze foto was erg beschadigd. Vandaar de psychedelische bewerking. Een rode filter voor het beeld, niet om het te verhullen maar te verzachten. Hoewel rood toch ook een harde kleur is, de kleur van bloed en onheil. Erwin was mijn eerste Brusselse vriend. Op het Ritcs, waar we beiden begonnen waren aan de afdeling film van het Ritcs, klikte het meteen tussen ons. In de herfst van 1969 trok hij bij me in. Ik woonde toen nog maar net in een kamer in de Karmelietenstraat, vlak bij de Naamse Poort in Brussel. Hij bleef er tot maart 1970. Van dat huis en van die hele straat blijft niets over. De foto, waarop ook mijn zoontje Jesse staat afgebeeld, maakte mijn vrouw Vivian tijdens een bezoek aan onze vriend Roger in Holsbeek. Het zal ergens in 1973 zijn geweest. Roger woonde daar in iets wat op een blokhut leek, zonder stromend water. Ik geloof dat hij wel ergens elektriciteit kon aftappen, want we luisterden er naar the Incredible String Band en Tir Na Nog en heel veel Cat Stevens. Hippiemuziek. Ik heb nooit van de zangstem van Cat Stevens gehouden. Ik had een stapeltje platen meegebracht, om voor wat variatie te zorgen. Mogelijk wilde ik Rogers muzikale smaak wat bijschaven. Een leraar ben ik nooit geweest, maar wel altijd een beetje een pedagoog. Ik heb een lijstje teruggevonden van de elpees die ik die dag had meegenomen.

Lou Reed, 1^ste elpee en Transformer
Pete Townshend, Who Came First
Quicksilver Messenger Service, Shady Grove en Quicksilver (met daarop het erg mooie Out Of My Mind)
Spirit, Clear
Alexander Spence, Oar
Rolling Stones, Let It Bleed
Jefferson Airplane, Long John Silver
The Beatles, Hey Jude (The Beatles Again)
Neil Young, 1^ste elpee en After The Goldrush
Donovan, Sunshine Superman
Buffalo Springfield, Buffalo Springfield Again
Grin, Grin (eerste elpee, met Nils Lofgren, mijn favoriet nummer was Everybody’s Missin’ The Sun)
Byrds, The Notorious Byrd Brothers

ERWIN: DE NAAM

In 1969 kwam ik als filmstudent in Brussel terecht. Na enkele eenzame weken trok mijn nieuwe vriend Erwin bij me in. Die jongeman wilde dringend van huis weg; hij dreigde daar te verstikken. Zijn vader was een overtuigd nazi, zo vertelde Erwin me, een man die ’s ochtends met genoegen zijn SS-laarzen aantrok en zijn kinderen bevelen toesnauwde. Ik heb de vader een keer ontmoet. Erwins woorden waren niet overdreven geweest. De man droomde nog steeds van de Endlösung; alle ellende in de wereld was de schuld van de joden.

In mijn gezelschap leek Erwin gelukkig. Vaak zaten we op mijn kamer in de Karmelietenstraat muziek te beluisteren van Led Zeppelin, Soft Machine, the Velvet Underground en vooral ‘Let It Bleed’ van the Rolling Stones. Een andere liefhebberij was film. Op het Ritcs (de toenmalige film- en toneelschool, waar we beiden ingeschreven waren) konden we elke dinsdagmiddag twee speelfilms zien. Soms gingen we ook naar de bioscoop, en zagen we films als ‘Easy Rider’, ‘Hell In The Pacific’ en ‘Yellow Submarine’. Meestal rookten we eerst een joint. Op weg naar huis herhaalden we hele stukken dialoog. It’s all in the mind, man! was onze geliefde uitspraak.

Erwin was pas hélemaal gelukkig als zijn Hollands liefje Josefien erbij was en zij zich in Breda van voldoende rode Libanon hadden voorzien. Hij kon buitensporig genieten van de boeken van Jan Wolkers en Henry Miller. Tegen het einde van het jaar begon ik een relatie met het mysterieuze meisje dat mijn eerste vrouw zou worden. Voor Erwin was er vanaf dan geen plaats meer op mijn kamer. Nog een paar dagen mocht hij op de sofa logeren, maar we vonden het niet prettig hem erbij te hebben als we vrijden.

Erwin heeft die laatste dagen toch nog gauw de dichtbundel ‘De val van de tandloze kanunnik’ geschreven, waarna hij naar Gent is verhuisd, waar hij in de gevangenis werd opgesloten vanwege een dagboeknotitie over hasjiesj. Nog later is Erwin in psychiatrische instellingen verder geestelijk verwoest.

Vijf jaar later belde hij onverwachts aan. Ik woonde toen in een appartementje in de buurt van de Leuvensesteenweg. Erwin zag er geestelijk verward uit en was van oordeel dat ik verantwoordelijk was voor zijn ‘schizofrenie’ (een ziekte waar ik niet in geloofde). Hij was eveneens van mening dat de mensheid in twee soorten kon ingedeeld worden, de ene soort had blauwe ogen en blonde haren, de andere bruine ogen en donkere haren. Het zal wel geen verbazing wekken dat de eerste soort uit louter goedheid was opgetrokken, de tweede was destructief, satanisch. Nog een geluk dat ik blauwe ogen en lichtbruine haren heb. Toch was Erwin niet echt boos op me. We gingen samen naar het Vossenplein, waar Erwin in een platenwinkel ‘Metal Machine Music’ beluisterde. Geweldig, zei hij, zijn ogen fonkelden. Ik luisterde ook even en vond er niets aan. Misschien is het een geniale plaat, ik heb ze nooit willen horen.

In 1977 heeft Erwin me nog geholpen bij mijn verhuizing naar Antwerpen. In die stad heb ik mijn banden met Brussel grotendeels verbroken, een stommiteit die ik nog altijd betreur. Van Erwin heb ik nooit meer iets gehoord. Het was een korte, intense, en tot mislukken gedoemde vriendschap. Zeer waarschijnlijk heb ik aan de dagen met Erwin wel mijn fascinatie voor het werk van Geerten Meijsing overgehouden.

Foto’s uit mijn archief: Erwin, in Holsbeek, circa 1973; Vossenplein, Brussel, circa 1971.

DON’T LOOK BACK: BRUSSEL IN 1969 (3)

ritcs,filmschool,brussel,vriendschap,vrienden,film,muziek,theater,1969,bob dylan,breda,herman claeys,anti-semitisme,yellow submarine,underground,tegencultuur,tongeren,dichter,guy bleus,bizar,foto,broer,subterranean,testament
Brussel, 1969

Vervolg.

Een andere Ritcs-student die ik een paar weken later leerde kennen was Oswald. Zijn vader was een ex-nazi, die aan zijn stupide en mensonterende overtuigingen trouw was gebleven. Oswalds gedrag was soms een beetje bizar, en om in die dagen bizar te worden gevonden moest je wel heel erg bizar zijn. Toch was hij een lieve jongeman en een dichter. Hij heeft een aantal schitterende gedichten geschreven, waar weinig mee is gebeurd. Mijn toenmalige vriend uit Wellen, Guy B., die ook zeer onder de indruk was van Oswalds poëzie, heeft enkele gedichten uit de bundel ‘De val van de tandloze kannunik’, opgenomen in het Tongerse tijdschrift Subterranean. Dat was een tijdschrift dat ik had opgericht in 1966; eerst heette het Testament, later Subterranean. Eens weg uit Limburg had ik me over dat provokind niet langer ontfermd. Guy heeft nog een mooi exemplaar uitgegeven. Ik bedoel mooi van inhoud, niet van vorm. Voor mooi drukwerk was er geen geld. Oswalds gedichten in ‘De val van de tandloze kannunik’ waren uniek in hun beeldspraak, met ongewone maar toch niet al te gezochte metaforen.

Oswalds vriendin kwam uit Breda, waar het gemakkelijk was om aan shit te geraken. Geregeld gingen ze zich daar bevoorraden en dan kwamen ze op mijn kamer in de Karmelietenstraat blowen. Af en toe nam ik ook eens een trekje. Josie was een erg aantrekkelijk meisje, en het feit dat ik een joint in mijn mond nam waar zij eerst al aan had getrokken gaf mij een kick. Je zou kunnen zeggen dat het een heel brave vorm van groepsseks was.

Voortaan was Oswald mijn gast. Hij had geen zin om weer bij zijn nazi-vader te gaan overnachten. Een viertal maanden heeft hij bij me gelogeerd. Oswald was het type mens waar Marc niet erg op gesteld was. Hij was een ‘hippie’ en had, net als ik, weinig of geen ambities. Marc was wel ambitieus, en nu terugkijkend volkomen terecht. Ik leefde van dag tot dag, min of meer tevreden met wat er met mij gebeurde. Nog steeds leef ik zonder een plan voor de toekomst. Ik bevond me tussen twee vuren: Marc, de halve ‘rationalist’ en Oswald, de halve ‘heilig waanzinnige’. Marc, die iets wilde bereiken en verwezenlijken in de wereld en Oswald die wilde ontsnappen aan verschrikkingen uit zijn jeugd. Ik heb de vader van Oswald een keer ontmoet. Een van de dingen die hij toen zei was dat hij nog planken had gezaagd waar doodskisten van werden gemaakt. Daar werden de Joden in begraven, zei hij. Hij betreurde het dat hij daarmee had moeten ophouden. Die vader had zijn hele gezin ontwricht. Als ik het goed voor heb is het met niemand van de kinderen goed gekomen. Met Oswald heb ik geen contact meer. Ik weet zelfs niet waar hij verblijft. Het leek er sterk op dat ik moest kiezen tussen twee vrienden, maar dat kon ik niet. Ik was graag in het gezelschap van Marc, vond het heerlijk om met hem te praten en liedjes te zingen. Maar ook Oswald was me dierbaar. Zodra hij bij me was ingetrokken deden we alles samen.

Ik begon meer te blowen, ging veel minder vaak naar de cursussen, koos voor het onmiddellijke genot. We gingen samen naar de film. Ik herinner me nog hoe we ons purper lachten met ‘Yellow Submarine’, “It’s all in the mind, man…” bleven we maar herhalen. Ik wil nog eens benadrukken dat we toen nooit alcohol dronken, tenzij op een verjaardagsfeestje of iets dergelijks. We waren gewoon gezond gek en genoten van het leven in Brussel in de buurt van de Naamse Poort, waar toen een bohemiensfeer heerste, vanwege de nabijheid van Ritcs en Insas (de Franstalige tegenhanger van het Ritcs). In die buurt waren overigens ook veel luxebordelen en uitzuipkroegen.

Ik sliep in een klein bed, Oswald op de canapé. Een meningsverschil hadden we nooit. Alle taken werden mooi verdeeld. Misschien was dat dan toch een soort van commune? Een commune van twee. Het was evenwel geen homoseksuele relatie. Ik vond homo’s fijne mensen, maar zelf had ik geen homo-erotische gevoelens en Oswald evenmin. Later heb ik eens in bed gelegen met mijn beste vriend J., zijn vriendin lag tussen ons in en zei, laat hem slapen, maar ik wilde hem iets van mijn tederheid geven, en streelde zijn haren, maar hij bleef snurken. Over het algemeen ben ik als een slak als een man mij probeert te knuffelen. Met Oswald had ik een perfecte aseksuele relatie. Hij bleek wel een perfecte seksuele relatie te hebben met Josie – wellicht zat de rode libanon die ze meebracht uit Breda er voor iets tussen. In die tijd was het ‘cool’ om een Hollands liefje te hebben; alle goede dingen kwamen uit Nederland. Zelfs aan de Free Press Bookshop van Herman Claeys werd daar aandacht besteed, en aan alle mogelijk studentenprotesten en vooral aan de performances op het Conscienceplein en de Groenplaats in Antwerpen. In Nederland had men de indruk dat wij in een zeer repressief land leefden. In het weekblad Aloha werd daar meermaals aandacht aan gegeven. Mijn twee stukjes voor dat undergroundblad versterkten die indruk wellicht nog. In België heerste het ‘klootjesvolk’, vond ik. Het ‘klootjesvolk’, dat was Jan-met-de-pet. Van Marx had ik toen nog niets gelezen, ik keek vooral op naar Allen Ginsberg, Jack Kerouac en Simon Vinkenoog. En ik voedde mijn geest met wat ik in undergroundtijdschriften las. Vaak lag daaraan een sfeer van paranoia ten grondslag, die zeer waarschijnlijk voortkwam uit het gebruik van zogeheten soft drugs, maar wisten wij veel.

Zoals ik al zei had ik een bijna perfecte vriendschapsrelatie met Oswald. Maar we hadden weinig of geen pecunia. Ik kreeg van mijn ouders wat geld toegestuurd in de vorm van postcheques. Dat was telkens een stukje van mijn studiebeurs. Om het geld te in de hand te hebben moest ik dan naar de post, in de rij gaan staan. Ik heb dat altijd vreselijk gevonden, in een rij staan. Voor dat eerste jaar aan het Ritcs had ik inderdaad een studiebeurs, maar het bedrag was niet bepaald hoog. Mijn vader geloofde helemaal niet in die studie van mij, dus hij wilde zeker niet bijpassen – bovendien waren mijn ouders niet welgesteld. Oswald ging toch af en toe naar huis, naar de nazi, om wat geld te vragen en dan wist hij wel wat los te peuteren. Maar veel meer dan brood, jam, groenten en de allergoedkoopste Spaanse wijn (voor eventuele gasten) konden we ons daar niet mee veroorloven. Het filmbezoek moesten we daar ook mee betalen en Oswalds reisjes naar Breda. Dan was het geld weer op en moesten we soms een week lang van aardappelen leven. Met water uit het kraantje. En van die joints kreeg je een geweldige honger, had ik al gemerkt.

Ja, ja, we waren vegetariërs. Ik had op het Ritcs nog iemand ontmoet, een ‘kortstondige’ vriend, zal ik maar zeggen, waardoor ik me zijn naam niet meer kan herinneren. Maar dat is niet zo belangrijk want ik verander toch alle namen, zoals Bob Dylan in ‘Desolation Row’. Ik zal hem Ismaël noemen. Hij was een vegetariër die wist wat dat inhield. We aten zowat elke doordeweekse middag groenten die ik bereid had in een grote kookpan; aardappelen, uien, bloemkool, wortels met flink wat cayennepeper erin. Dat ‘gerecht’ zette ik in een grote kom op tafel. We zaten dan met een zestal vrienden op mijn kamer en aten met zijn allen uit die kom, met onze handen, want ik had maar twee messen en twee vorken. We praatten over de films van Godard, Truffaut, Pasolini en aten onze groenten doorgespoeld met water uit de kraan. Als dessert zorgde ik voor een jasmijnthee. Smakelijker heb ik zelden gegeten. Ismaël bracht grote blikken dozen mee, waarin geconcentreerde proteïne zat. Dat moesten we gewoon mixen met onze melk of in water oplossen, een glas had evenveel voedingswaarde als een biefstuk.

DON’T LOOK BACK: BRUSSEL IN 1969 (2)

zonienwoud 1970

Toen ik jong was vond ik mezelf belangrijk, uiterst hip, bijna een uitverkorene, een genie. Terugblikkend weet ik niet goed waar mijn zelfverklaarde genialiteit op gebaseerd was. Het is evenwel een belangrijk element bij het lezen van de volgende autobiografische notities.

Het feit dat ik vanaf oktober 1969 door een bende imbecielen was omringd heeft mijn carrière als toneel- of filmregisseur ongetwijfeld mee in de kiem gesmoord. Ik haatte die kleinkunstjongens met hun goedkope gitaren en hun ringbaardjes. Ik hield van the Rolling Stones, Blue Cheer op z’n luidst, Bob Dylan, the Band en de countrymuziek van the Flying Burrito Brothers, Poco, Buck Owens en George Jones. Ik had helemaal in het begin van mijn studies aan het Ritcs maar een vriend, en wel bijna meteen, en dat was Marc D. Die jongeman wist net als ik altijd wat goed was op gebied van populaire muziek en wat bullshit. Hij was – ook net als ik – als jongetje een fan geweest van Cliff Richard & the Shadows en van Elvis Presley en hij had een Franstalige vriend die van Baudelaire en Rimbaud hield. Ik denk dat hijzelf die voortreffelijke dichters ook bewonderde, maar dat niet durfde te zeggen tegen iemand die zo ‘modern’ en ‘hip’ was als ik. Ik moest in die tijd echter nog ongeveer alles leren over Rimbaud en Baudelaire, hoewel ik ‘L’albatros’ uit het hoofd kende. Ik was zelf een beetje een Rimbaud, maar wist het niet. Ik bedoel niet dat ik zulke geniale gedichten schreef, maar heb het over mijn manier van leven als bohemien.

Ondanks die vriendschap was ik de eerste weken in Brussel erg eenzaam. Voor mij was het een grote stad, hoewel het in vergelijking met Londen of New York maar een klein gat is. In Brussel viel in die dagen niet veel te beleven. Je kon wel veel uitstekende films zien en er was het heerlijke Theâtre 140 van Jo Dekmine, waar alle underground bands die België aandeden optraden. Marc en ik waren fans van Pink Floyd en betreurden het dat Syd Barrett de groep had moeten verlaten. We behielpen ons dan maar met de versie met David Gilmour, een groep die een vrij slaapverwekkend concert gaf in 140. En toch vonden we het prachtig! Ik ben overigens nooit met Marc naar een concert geweest dat we niet prachtig vonden, behalve dat van het Mahavishnu Orchestra: toen zijn we Vorst Nationaal uitgevlucht. Pink Floyd was in die periode echt nog wel een band met een eigen gezicht, alleen misten wij de betovering van Syd Barrett. Marc en ik praatten bijna voortdurend over ‘alternatieve’ muziek en over undergroundtijdschriften zoals het Nederlandse Aloha, het Britse it (International Times) en het Amerikaanse Rolling Stone, die we bij Herman Claeys in de Free Press Bookshop gingen kopen. Marc hielp daar soms een handje, als Herman een glas wijn ging drinken in de Florio of een dringende boodschap moest doen. Dat gebeurde allemaal tijdens de laatste maanden van 1969. Altamont moest nog plaatsvinden; wij waren onschuldig en geloofden in een betere toekomst, een andere samenleving. Was het daarom dat wij zoveel belang hechtten aan zulke tijdschriften en aan muziek? De undergroundkranten brachten ons op de hoogte van nieuwe, experimentele vormen van samenleven in de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Nederland en de muziek hielp ons vergeten in wat voor strontland wij leefden. Het leek wel alsof utopische ideeën nu eindelijk konden worden verwezenlijkt. Vreemd was wel dat Marc zeer hevig gekant was tegen hippies, terwijl hij lange haren had, en ik er al helemaal als een hippie uitzag. Ik was trouwens gek op ‘Hippie Boy’ van the Flying Burrito Brothers. Af en toe discussieerden we daarover, maar onze standpunten lagen niet zo ver uiteen omdat ik zelf ook geen ‘echte hippie’ was: ik leefde niet in een commune, deed niet aan groepsseks, gebruikte weinig of geen drugs, dronk slechts bij speciale gelegenheden, maar rookte wel heel veel sigaretten van het merk Lucky Strike.

1970-matti8_edited

“Het verschil tussen ons en de hippies is dat wij van rock & roll houden en drinken en dat zij gek zijn op die Duitsers en altijd maar zitten te trippen en joints te roken”, zei Marc vaak. Met die Duitsers bedoelde hij de bands die later onder de noemer ‘krautrock’ zouden vallen. Ik had niet een krautrockplaat in die tijd. Wel hoorde ik graag ‘Marmor, Stein Und Eisen Bricht’, van Drafi Deutscher, en dat hoorde Marc ook graag, omdat het rock & roll was. Bij ‘Black is Black’ had hij evenwel zijn twijfels, vanwege de Duitse zanger bij Los Bravos, een groep die voor de rest uit Spanjaarden bestond (in Spanje was Franco nog aan de macht). Ik vond ‘Black is Black’ zeer opwindend.

Aan Marc heb ik alleszins veel te danken. Hij waarschijnlijk ook aan mij, maar dat moet hij maar vertellen. Hij bracht me in contact met Herman Claeys en zijn bookshop, met de Dolle Mol en met rode wijn. Nooit in mijn weliswaar nog jonge leven had ik gebraakt. In café Florio had ik op een avond echter zoveel wijn gedronken (drie of vier glazen, het was puur vergif wat ze in de Florio als wijn schonken), dat ik me naar buiten moest reppen. Marc en Herman ondersteunden me terwijl ik stond te kotsen in de goot. Later die avond stond ik opnieuw te kotsen in mijn lavabo. Ik vroeg me af waar al die kots vandaan kwam, want eten deed ik nauwelijks.

Als ik niet in het gezelschap van Marc was, was ik alleen. Ik had wel wat Franstalige kennissen, hippies die ik kende van aan zee, maar mijn Frans was te slecht voor een diepgaand gesprek. Wat ik vooral nodig had was een vriendin. Marc had wel een vriendin, al heel lang, sinds zijn kinderjaren. Zij waren nog steeds smoorverliefd. Soms spraken we af in de Florio, zij met hun beiden en ik alleen. Ik vermoed dat Angie zal gezegd hebben, “die Martin ziet er zo eenzaam en verdrietig uit, zouden we voor hem geen vriendin kunnen vinden?” De beste vriendin van Angie was Sarah. En zo kwam het dat we aan elkaar werden voorgesteld, maar zonder rechtstreeks resultaat. Ik was bijzonder schuchter. Sarah was een mooi en zeer speciaal meisje maar ik vond dat ze ook iets cynisch had, en soms leek het of ze op iedereen neerkeek die niet even hip was als zij. Ik voelde mij geïntimideerd. Wel bleek dat we elkaar al eerder gezien hadden, in een verlaten huis, na een concert van Jethro Tull.

Op school gebeurde niet veel. Marc en ik zaten tijdens de cursussen meestal te kletsen, hitlijsten te maken (de beste elpees allertijden!), of surrealistische woordspelletjes te spelen; af en toe kregen we opmerkingen van professoren, zoals van Tone Brulin, die echt niet met ons gebrek aan aandacht opgezet was. Maar wij waren – zeker in die periode – nu eenmaal meer geïnteresseerd in Soft Machine, Led Zeppelin II en Incredible String Band (wow, jongen ‘The Hangman’s Beautiful Daughter’, nog altijd even mooi, heb ik van Marc, maar Marc heeft van mij ‘The Velvet Underground & Nico’ en ‘White Light White Heat’, die decadente New Yorkse scène was hem volkomen vreemd – de Britse weirdo folk is echter de New Yorkse underground waard, of niet soms?).

Ik had een zogenaamde anti-progressieve partij opgericht, om de pseudo-progressieven belachelijk te maken. Die partij van mij had een aantal harde regels, waar niemand zich aan kon houden, veel succes had ze dan ook niet. De documenten die ik nog heb, koester ik wel. Het was allemaal nogal dadaïstisch, terwijl ik van die kunststroming in Tongeren nooit had gehoord. Tongeren was een stadje in de toendra, niemand had daar ooit van iets gehoord. Het meeste van wat ik nu weet heb ik trouwens zelf moeten leren. Ook op het Ritcs heb ik weinig opgestoken. Maar de vrienden die ik er heb ontmoet zijn veel meer dan goud waard. Marc, Leo S., Erwin G. (Oswald), Guillaume B.

Het leven op het Ritcs hing mij al een beetje de keel uit. Wij hadden les in elektriciteit en scheikunde, vakken waaraan ik dacht te zijn ontsnapt bij mijn vertrek uit Tongeren. Niet dus. Of toch wel. Na een paar maanden bleef ik uit de meeste cursussen weg. Dinsdagmiddag was ik altijd aanwezig: dan werden twee films vertoond, stuk voor stuk klassiekers, van Truffaut, Godard, Antonioni, Fellini, enz., allemaal regisseurs die ik ben blijven bewonderen. Ik bleef ook naar de ‘praatjes’ van Jo Röpke over film gaan, en hij vond me een goede leerling omdat ik een degelijke analyse van de film ‘Easy Rider’ had gemaakt. Wat ik ook nooit miste was de scenariocursus van Ivo Michiels, een zeer beminnelijke man. En nooit miste ik de lessen fotografie, omdat ik graag wilde leren fotograferen en omdat we een uitstekende kleinbeeldreflexcamera ter beschikking kregen. Uit de andere cursussen bleef ik weg.

aloha 1

Foto’s: de jonge Martin Pulaski

DON’T LOOK BACK: BRUSSEL IN 1969 (1)

de droom 1968

In 1968 kreeg ik een tweede ‘roeping’: ik wilde toneelregisseur worden. Dat was nu mijn grote droom. Ik had al een stuk geschreven en geregisseerd en dat heette ook ‘De droom’. Moeilijk te realiseren, omdat ik niet met meisjes mocht repeteren aan het Koninklijk Atheneum Tongeren, terwijl meisjes in de gedaante van witgeklede elfjes net zo’n belangrijke rol speelden in het stuk, met name om de vrede op de wereld te stichten. Er kwam een prins in voor en een slechte held die ik Avantokani had genoemd. Later, op een reünie van de klassen van 1969, ontmoette ik de jongen die de rol had gespeeld, hij was inmiddels burgemeester van Peer of een van die bijzondere plekken in Limburg, waar zulke voortreffelijke festivals worden georganiseerd. Een andere medeleerling van me, uit de Wetenschappelijke A, deed iets met de crematoria in Oost- en West-Vlaanderen. De zoon van de leraar fysica had, meen ik, de rol van zijn vader overgenomen. Spijbelaars waren nu dronkaards. Van al mijn vroegere leraars was alleen de leraar wiskunde, die ik zo had gehaat, nog aanwezig, de anderen waren dood en begraven.

De film- en toneelschool, het Ritcs in Brussel – nu Rits – was een geheel andere zaak. Ik dacht dat mijn studietijd daar een soort van hemelse ervaring zou worden. Toneelregisseur, bevelhebber, god! Geloof het maar… De meeste jongens (meisjes waren er nauwelijks) die meededen aan de toegangstests waren weg van kleinkunst. Weet je wat kleinkunst was? Vlamingen die Vlaamse liedjes zongen en drie akkoorden konden spelen op een goedkope gitaar. Punks eigenlijk, met een afzichtelijke ringbaard, pijprokers die zichzelf zeer au sérieux namen.

Desalniettemin waren die toegangstests voor het Ritcs een aangename ervaring. We moesten iets schrijven over een film van een Vlaamse regisseur, ‘Palaver’ van Emile Degelin, een man die later ook enkele romans zou schrijven. Een oude vriend van me uit Tongeren had me gezegd dat ik iets over de slechte techniek moest vermelden in mijn kritiek, een onbedoeld optisch effect of iets dergelijks. Misschien heb ik dat ook gedaan, maar ik heb zeker ook opgemerkt dat ik het een mooie film vond. Een dag later moesten we een toneelstuk bespreken. Ik weet niet meer precies welk stuk het was, alleszins een Griekse tragedie. Ik herinner me nog dat ik heel vlot geschreven heb over een van de heldinnen, Klytaemnestra, gespeeld door een actrice die een diepe indruk op me had gemaakt.

Een zwaardere opdracht was het filmpje dat we moesten maken. Dat moest meteen een afgewerkt product zijn; het mocht niet gemonteerd worden, daar was geen tijd en geen geld voor. We werden in ploegjes ingedeeld. Ik werd tot regisseur uitgeroepen, waarschijnlijk omdat ik het langste haar had. Een verwante ziel die ik nog maar pas had leren kennen, Leo Steculorum (nog altijd een goede vriend), wilde graag de hoofdrol spelen; dan waren er ook nog een cameraman en een scenarist. Het scenario hebben we, als ik me nog goed herinner, samen geschreven, vooral Leo en ik. De titel was ‘Nowhere Man’; het ging over een schilder die zijn levenswerk ging offeren aan de onbekende soldaat. Het feit dat we daar het mooiste zicht op Brussel hadden, had zeker bijgedragen tot de keuze van de locatie. Toen de tests afgelopen waren werden de filmpjes aan ons vertoond. De profs waren tevreden over ‘Nowhere Man’, wij vonden het echter een mislukking. Maar we hadden er hoe dan ook veel plezier aan beleefd.

Tijdens de zomer die vooraf ging aan de ingangstests hadden we een ‘werkstuk’ moeten klaarstomen. Voor mij was dat een dichtbundel geworden, waar ik echt wel op gezwoegd had (nu durf ik die gedichten niet meer lezen), getiteld ‘Vechtende Kinderen’.

Op die twee elementen, werkstuk en tests, werden we beoordeeld om toegelaten te worden tot de toch wel wat elitaire school. Velen waren niet geslaagd. Ik was en ben er nog steeds trots op dat ik wel met glans geslaagd was. Het onrechtvaardige van die hele zaak was dat die tests en die uitslagen niet bindend waren, het kwam neer op aanbevelingen. Zelfs de allerdomste idioten mochten aan de studies beginnen en een groot aantal van hen zijn ook afgestudeerd. Waarmee ik niet wil zeggen dat alleen dommeriken zijn afgestudeerd. Eigenlijk kwam het er niet zozeer op aan of je een visie had, of je creatief was, of je een kunstenaar was, maar wel dat je hard werkte.

Foto: De droom, Tongeren, 1968

LEVEN ZOALS HET WAS: BOOMKWEKERIJSTRAAT

1970-matti12

Vaak als ik the Everly Brothers beluister, meer bepaald de schitterende elpee ‘Roots’, waarop Ry Cooder, Clarence White en Randy Newman meespelen, denk ik terug aan mijn eerste vrouw, mijn zoon (toen een baby) en zeker ook aan mijn oude vriend Marc D. en aan die wonderlijke tijd van mijn eerste maanden in de Boomkwekerijstraat, boven de nightclub Les Anges Noirs van Fonseca. Marcs langspeelplaten, of toch een deel ervan, stonden bij ons in de salon tegen de muur. Hij maakte een lange reis door de Verenigde Staten, iets waar wij in die tijd alleen maar van konden dromen, wat we overigens heel vaak deden. Plaatsnamen als Mendocino en Mobile, Alabama bezaten een magische klank voor ons.

Wij leefden in de Boomkwekerijstraat in een luizige flat waar alleen maar liefde en armoede heersten. Dat luizig bedoel ik letterlijk. We hebben de beestjes met DDT moeten uitroeien. We wisten dat DDT een smerig goedje was, maar hadden weinig keuze. Luc, een andere vriend van ons, die bepaald rijke ouders had, kwam ons soms blikjes ganzenlever met truffel brengen. Dat mysterieuze voedsel aten we met een stuk bruin brood. En dan waren er die langspeelplaten van Marc om te ontdekken: ik herinner me de eerste van Crosby, Stills & Nash, een dubbele verzamelaar van Them (ik had slechts ep’tjes van Them, Gloria, Here Comes The Night, Baby Please Don’t Go, vlijmscherpe rock & roll is dat), maar bovenal herinner ik me ‘Roots’ van the Everly Brothers. Alleen al het nummer ‘I Wonder If I Care As Much’. Ja, ‘Roots’ was de mooiste uit de stapel, ik legde ze zeker één keer per dag op. Nu doe ik dat nog steeds zeker twee keer per jaar, terwijl ik kan kiezen uit een zesduizendtal vinyl grammofoonplaten en ongeveer evenveel cd’s. Vaak is die keuze trouwens moeilijk, en dan keer ik gewoon terug naar de oude vertrouwde stuff: Bob Dylan, Nico, Joni Mitchell, Fairport Convention, Nick Drake, Fred Neil, Tim Buckley, Randy Newman, the Byrds, Gene Clark en the Rolling Stones. En naar ‘Roots’ van The Everly Brothers, met hun hemelse stemmen.

1970-19

Een andere onvergetelijk plaat uit die periode – zomer 1970 tot zomer 1971 – was ‘New Morning’ van Bob Dylan. Als ik me in de badkamer bevond hoorde ik de elpee bij de bovenburen weerklinken. Dat gebeurde alleen overdag. ’s Avonds was er alleen maar een tientallen minuten durend Sans chemise et sans pantalon van Fonseca, de zwarte zanger beneden in Les Anges Noirs. Die muziek klonk zo luid dat de vloer ervan daverde. Dat gebonk was heerlijk om bij te slapen. Bij ons lag in die tijd ook de hele dag ‘New Morning’ op. Went To See The Gypsy vind ik nog altijd onovertroffen, maar eigenlijk is de hele plaat een meesterwerk, één van de beste van Bob Dylan. Die eenvoud, dat zichzelf herontdekken… In die tijd gingen elpees maandenlang mee. Je kocht iets wat je goed vond en dat beluisterde je haast onafgebroken, tot je de songs door en door kende. Een elpee omdraaien was haast een rituele handeling. Je moest er alleszins je handen voor gaan wassen.

Op een dag werd in de Boomkwekerijstraat langs de smalle trap een piano naar boven gedragen, naar de tweede verdieping. Daar woonden studenten van het Insas, de Franstalige filmschool, tegenhanger van het Rits (dat toen nog Ritcs heettte). Onze kant van de straat was bijna helemaal door filmstudenten ingepalmd. De overkant bestond uit dure uitzuipbars. De hele nacht reden de Jaguars en Alfa Romeos af en aan. Hun eigenaars kwamen champagne drinken en hoeren inladen. Wij dronken muntthee en water. Alcohol was volstrekt uit den boze, dat hoorde niet bij het rustieke leven waarvan wij droomden, de terugkeer naar de roots. Ik geloof dat ik nooit gelukkiger ben geweest dan toen ik hele dagen het tijdschrift Aloha zat te lezen, en Rolling Stone, toen nog een hip tijdschrift, terwijl op de achtergrond de stemmen van Don en Phil Everly en van Bob Dylan klonken.