ZONDER DE KLEUREN VAN VERONIQUE

La double vie de Véronique

Elke dag is nu een dag van verlies. Keer op keer, minuut na minuut, laat je iets weg. Op weg van de keuken naar de eetkamer had je nog een of ander voorwerp in je handen, nu sta je voor het raam en kijkt naar een schaarse passant. Je handen zijn leeg. Je elimineert. Uit je zo al onsamenhangend vertoog laat je bijkomstige, maar soms ook cruciale woorden weg.

Al lange tijd voel je je onvruchtbaar en mogelijk daardoor ongeliefd. Hoe kun je dan liefhebben? Je voelt je schuldig omdat je nalatig bent. Maar wat laat je na? Vandaag is het anders. Het moet veranderen, denk je. Maar het verandert niet. Je herhaalt wat je gisteren al herhaalde. Behalve datgene wat je wegliet, dat herhaal je niet langer. Je herhaalt hoe langer hoe minder. Je wordt er bijna feilloos in, in het weglaten uit de herhaling. Je weet niet meer wat je weglaat. Het is foetsie.

Soberheid is een deugd, maar weglaten is verliezen. Schrijven is schrappen, zegt de schrijver die van zichzelf denk dat hij wijs is. Maar elk woord dat hij schrapt is een aanslag op een vermogen. Het wordt al gauw een boek dat in rook opgaat. Een bibliotheek gevuld met miljoenen kostbare alexandrijnen. Je wint niet aan soberheid maar aan verdorring, een cactus in de woestijn. Hoe lang houd je die droogte vol? Hoe lang kun je blijven ademhalen in een onttoverde wereld?

Ik ben het niet kwijt, zeg je. Het is nog niet allemaal verloren. Nu vind ik het even niet, maar straks is het er weer. Ja, het is waar, vandaag heb ik gefaald. Maar wie zegt dat ik morgen nogmaals zal falen? Wie zegt dat er niets nieuws meer opborrelt, zoet water uit barre grond? De kleuren zien er flets uit, maar wie is er zeker van dat ze morgen niet weer oplichten als in een zeldzame droom, dat ze je meteen binnenvoeren in de wereld van Krzysztof Kieślowski? Dat je morgen de kleuren ziet zoals Véronique ze ziet. En het is waar, de muziek inspireert je vandaag niet, wat je hoort zijn betekenisloze klanken. Waar is de emotie? De ontroering. Maar morgen dan? Hoor je dan niet nog een keer de stem van Weronika zoals je die de allereerste keer hoorde, in 1991 moet dat geweest zijn. Dat is al een hele tijd geleden, dat wel. Maar toch: er is die zee van mogelijkheden, en zelfs al is dat een metafoor, het is niet niets.

Samen met het verlies voel je dat je bloed kouder wordt, al heb je geen koorts. Goede wijn behoeft geen krans, maar toch verliest hij met het ouder worden zijn bouquet. Hoe kan dat? Wie had ooit gedacht dat het in je leven de verkeerde richting zou uitgaan? Dat de genadeloze pijl tenslotte zijn doel bereikt. Toen je jong was, gisteren nog, wilde je zo graag ouder worden. Ouder en wijzer en ervaren. Iemand die weet wat existentie betekent. Voor wie het leven van de bijen, het Assyrische spijkerschrift en de twaalf ringen van Saturnus hun diepste geheimen hebben prijsgegeven. Zag je in de donkere ogen van die oudere man dan niet het mysterie van een nooit verwezenlijkt plan? Dat het ook voor hem bij het plan bleef en dat hij de verwezenlijking ervan voor zich zou blijven uitschuiven? Zoals jij nu zegt, veel gaat verloren, maar veel blijft nog over, en er is nog tijd, er is nog tijd, er is nog tijd. Zou je je niet beter afkeren van je idealen, van je smachten naar een lauwerkrans? Vergeet het zegevieren.

Betekent één enkele sequoia niet meer dan zo’n ideaal van je? Om nu nog een Cherokee te worden is het te laat. Om middernacht vertrekt de laatste trein naar Het Barre Land. Doe wat je moet doen en doe het goed. Omhels een boom, zoals Véronique.

VEERTIG ONTROERENDE WIJSJES

Voor dit ellendige jaar zijn deuren sluit moet er nog een lijstje het daglicht zien. Dit is echt het allerlaatste, dat beloof ik. Ik zie immers nauwelijks nieuwe films, ik lees voornamelijk boeken uit andere tijden, en toneelstukken die ik gezien heb vergat ik meteen weer. Soms heb ik het gevoel dat ik in een parallelle wereld leef, waar de tijd en het geheugen niet bestaan. Maar liedjes blijven me bij, al vergeet ik veel meer dan vroeger titels en soms zelfs namen van bands, zangers of zangeressen. Mijn laatste lijstje van 2007 bevat de songs die mij het meest hebben ontroerd of die andere emoties in mij hebben losgeweekt. Je leest achtereenvolgens de naam van de uitvoerder(s), titel van het lied, titel van de cd.

Sonic Youth – I’m Not There –  I’m Not There (Soundtrack)
Lavender Diamond – Garden Rose – Imagine Our Love
Ry Cooder – Three Chords and the Truth – My Name is Buddy
Patti Smith – Smells Like Teen Spirit – Twelve
Wilco – Impossible Germany – Sky Blue Sky
Bonnie ‘Prince’ Billy – The Way I Am – Ask Forgiveness
Jim James & Calexico – Goin’ To Acapulco – I’m Not There (Soundtrack)
Meg Baird – All I Ever Wanted – Dear Companion
Jesse Sykes & The Sweet Herafter – The Air Is Thin – Like, Love, Lust & the Open Halls Of the Soul
Marissa Nadler – Diamond Heart – Songs III: Bird On the Water
Bob Dylan – Most Likely You Go Your Way  (Mark Ronson Remix) – Dylan
Mavis Staples – Turn Me Around – We’ll Never Turn Back
Robert Plant & Allison Krauss – Throught the Morning, Through the Night – Raising Sand
Danny & Dusty – Warren Oates – Cast Iron Soul
Neil Young – Beautfiul Bluebird – Chrome Dreams II
Amy Winehouse – Love Is A Losing Game – Back To Black
Ryan Adams – Tears Of Gold – Easy Tiger
Great Lake Swimmers – There Is A Light – Ongiara
Beirut – Un Dernier Verre (Pour La Route) – The Flying Club Cup
Blanche – Child Of The Moon – Little Amber Bottles
Levon Helm – Feelin’ Good – Dirt Farmer
Emmylou Harris – Snowin’ On Raton – Songbird
Lucinda Williams – Learning How To Live – West
Iron and Wine – Wolves (Song of the Shepherd’s Dog)
Willy Mason – When the River Moves On – If the Ocean Gets Rough
Joe Henry – Civlians – Civilians
Feist – Brandy Alexander –The Reminder
Betty Lavette – I Still Want To Be Your Baby (Take Me Like I Am) – The Scene Of the Crime
Rilo Kiley – The Angels Hung Around – Under The Blacklight
Matthew Sweet & Susanna Hoffs – I See The Rain – Under The Covers Vol. 1
Willie Nelson & Calexico – Señor (Tales Of Yankee Power) – I’m Not There (Soundtrack)
Joan As A Policewoman – The Ride – Real Life
Coat Check Dream Song – Bright Eyes – Cassadaga
Alela Diane – Pieces Of String – The Pirate’s Gospel
PJ Harvey – When Under Ether – White Chalk
Mary Weiss & The Reigning Sound – Nobody Knows (But I Do) – Dangerous Game
Cat Power – Stuck Inside Of Mobile With The Memphis Blues Again – I’m Not There (Soundtrack)
Richard Hawley – The Sun Refused To Shine – Lady’s Bridge
Andrew Bird – Scythian Empires – Armchair Apocrypha
Stephanie Dosen – Vinalhaven Harbor – A Lily For the Sceptre

TOM BARMAN EN CONNIE PALMEN

Ik heb nooit een boek gelezen van Connie Palmen en ken al evenmin het werk van Tom Barman. Belgische rock & roll heeft me nooit echt kunnen boeien, zeker niet als die uitgesproken beïnvloed is door Captain Beefheart, Tom Waits en R.E.M. Voor Belgische artiesten die helemaal samenvallen met zichzelf, zoals Marva, Salvatore Adamo en Marc Aryan (hoewel ik betwijfel of die laatste wel een Belg is, het zou wel eens een Magyaar of een Savoyard kunnen zijn), kan ik wel enig respect opbrengen. Maar vraag me niet om ernaar te luisteren. Ik luister voorlopig niet meer naar muziek. Alle geluiden storen mij. Dat is de gesel van het stadsleven en het leven van de werkende mens. De schrik die bezit van je heeft genomen. Ten minste twee keer per dag kan er in je omgeving een bom ontploffen. Ik luister nu naar concrete muziek, de geluiden die ik zelf voortbreng. Het enige mooie geluid dat ik produceer, hoor ik als ik ’s avonds mijn sokken uitdoe. Ik heb het nu even niet over de geur. Gewoon dat geluid. Hemels. Wie heeft er dan nog behoefte aan het eeuwige gerasp van Bob Dylan of de hemelse mathematica van Bach? Om nog maar te zwijgen van Belgische rock.

Toch hebben Tom Barman en Connie Palmen mij vorige zondag verrast en tot tranen toe ontroerd. Ik heb het over het televisieprogramma ‘zomergasten’, een ongeëvenaard trage en mooie reeks zomergesprekken in een doodgewone studio. Voor ‘zomergasten’ is er geen jacht, geen Toscaanse villa nodig. De gesprekken sprankelen, of er wordt gestotterd, er is gebral en er is stilte. De gasten zijn mooi en lelijk. Onbekende wetenschappers of ‘Vlaamse idolen’ (Tom Lanoye, Hugo Claus). Sommige zomergasten worden achteraf met de dood bedreigd (Ayaan Hirshi Ali). Het programma bestaat al lang, zeker wel tien jaar, het is nooit vervelend, telkens zie je de geschiedenis de revue passeren, en besef je hoe weinig vat je hebt op de gebeurtenissen.

Hoewel ik nooit een boek van Connie Palmen had en heb gelezen vond ik tot vorige zondag de aflevering met haar als gast de beste. Dat kwam door haar stem, denk ik. Ze drinkt wijn, en rookt sigaretten en het is duidelijk dat ze dat lekker vindt. Ze houdt ook van Elvis en is onder meer daardoor intelligent. Een intellectueel, een schrijver, een kunstenaar die niet van Elvis houdt lijkt me nogal dom. Hoe kun je intelligent zijn en niet van Elvis houden? Destijds was Connie heel charmant, een mooie vrouw, belezen, met een innemende stem en enigszins droevige ogen (die toch veel glimlachen). Waarom de verleden tijd gebruiken? Ze spreekt het mooiste Nederlands van de wereld. Je kent dat wel, een beetje Hollands, maar door het lichte Limburgse accent toch ook dicht bij ‘ons’. Van Connie moet je niet per se boeken lezen, je moet zeker wel luisteren naar haar stem vol emotie en intelligentie.

En dan was er Tom. Na vijf minuten al was ik in mijn fantasie zijn beste vriend. Wat een innemende man! Zo eerlijk en emotioneel en vol respect voor oude mensen. Zelfs onze oude droevige koning krijgt zijn zegen. De man die ons – met uitzondering van één dag – allemaal verenigde, de man die België een kwaliteitslabel bezorgde. Destijds beter bekend in de Verenigde Staten dan ‘onze’ chocolade. Een uiterst glamoureuze koning, met aan zijn zijde een lelijke heks, bezeten van god, schrijfster van bloedeloze sprookjes. Tom bewondert Herman Decroo, die, tot mijn verrassing alweer, grammaticaal correcte zinnen kan uitspreken (weliswaar in het Frans). Hoe kan het ook anders, Herman Decroo is een perfect Belgisch kunstwerk. Ik denk van de hand van Marcel Broodthaers, maar ik kan me vergissen. Tom Barman heeft me een bijzonder ontroerend stukje Mingus laten zien. Een van de grootste Amerikaanse kunstenaars wordt uit zijn woning gezet. Meubeltjes op straat. En dan is er niets meer dan waanzin en treurende weduwen. Charles Mingus. Ook Connie vond het een schande, al zei ze dat natuurlijk niet. Het was van dat stil verdriet, waar je nog een glaasje bij inschenkt. Jeff Wall bleek voor zijn werk, A sudden gust of wind (zie foto hierboven), geïnspireerd te zijn geweest door Hokusai. De man die het net heel fijn vindt dat zijn hoed wegwaait. Een en al vrolijkheid: eindelijk van dat gekke hoofddeksel verlost! De film L’emploi du temps, blijkbaar een meesterwerk dat ik over het hoofd heb gezien. Een schitterend stukje Nicole Kidman in Birth. Een tragische Britse voetbalheld, Paul Gascoigne. De heavy metal band Metallica bij de psychiater. Keiharde gasten maar stuk voor stuk zeer kwetsbare jongens, zo bleek nu. Captain Beefheart die na de confrontatie met het werk van Van Gogh de zon maar onbeduidend vindt. De stem van Captain Beefheart moet je zeker ooit gehoord hebben. Tom vertelde dat die andere Tom (Waits) veel gepikt heeft van de kapitein. Dat is inderdaad het geval, maar iedereen weet dat iedereen van iedereen pikt.

Als hoogtepunt kregen we een fragment uit een van mijn favoriete films, Bad Timing van Nicholas Roeg – waar je alleen al moet naar kijken voor de ogen van Theresa Russell –, en tot slot een zingende Joseph Brodsky. Niemand heb ik ooit mooier poëzie zien en horen voordragen. De beste zomergast is nu Tom Barman. Connie Palmen staat op nummer twee. Graag zou ik hen beiden eens uitnodigen bij mij thuis. Ze zouden zelfs sigaretten mogen roken.

EEN PSYCHEDELISCHE GENE PITNEY

Gisteren leefde ik weer een beetje op in het Koninklijk Circus – dat ik liever het Rode Paleis zou willen noemen – bij het concert van Mercury Rev. Net voor het openingsnummer (A Secret For A Song) werd op een groot scherm zo’n beetje de geschiedenis van de rock & roll geprojecteerd aan de hand van foto’s, afbeeldingen van platenhoezen, belangrijke gebeurtenissen, etc. etc. Ook tijdens de set was er veel te zien op de achtergrond: foto’s van sterren en planeten, van insecten, van allerlei weefsels, uitspraken van filosofen als Schopenhauer en Nietzsche, religieuze denkers als Krishnamurti, wetenschappers als Max Planck, kunstenaars en doodgewone schrijvers. Eén schrijver die werd geciteerd was beatdichter Robert Creeley, die onlangs is overleden. Volgens Mercury Rev werd de man wegens zijn ‘onschuld’ vaak belachelijk gemaakt. De uitspraak die we van hem te lezen kregen was dat vorm niets meer is dan een uitbreiding van de inhoud. Wat impliceert dat je je niet moet houden aan bijvoorbeeld ritme of metrum of aan herkenbare beelden. De Amerikaanse band (afkomstig uit de Catskills) plaatste zich op die manier zonder valse bescheidenheid in een duidelijke artistieke, wetenschappelijke en historische context. Nu lijkt het wel of ik naar een literair avondje ben geweest maar dat was helemaal niet zo. Het aangename aan het Koninklijk Circus is dat je je er meteen goed voelt. Waarschijnlijk komt dat door die rode kleur, maar zeker ook door de aangename, gemakkelijke zetels en vooral door het bijzonder vriendelijk onthaal. Je staat er ook niet als slachtvee tegen elkaar gedrukt, zoals dat in de meeste poptempels wel het geval is.

Over de eerste twee bands kan ik kort zijn: ze waren overbodig. Waarom worden avonden op die manier altijd nodeloos gerekt? Het optreden van Mercury Rev daarentegen was meeslepend en mysterieus. Zanger Jonathan Donahue deed me denken aan een psychedelische Gene Pitney. De sound van de band was duidelijk geïnspireerd door Phil Spector en meer nog door de diepbetreurde Jack Nitzsche, aan wie ik vorige zaterdag in mijn radioprogramma aandacht schonk. Na elk moment verwachtte ik dat de groep Expecting To Fly zou inzetten. Dat gebeurde echter niet. Wel was er tijd voor een cover van Dylans You Gotta Serve Somebody.

Het was een bezield en bezielend concert, met een zanger en muzikanten die het publiek veel liefde en troost gaven. Het was zo’n moment waarop de tijd stilstaat (hoe clichématig dat ook mag klinken) en alle ellende van deze stad en de dieptepunten van het bestaan verdwijnen onder een bedwelmende nevel, die dan ook nog eens de geur had van seringen uit de tuin van Eden! Het eindigde allemaal met Jonathan Donahue die bleef herhalen: “In my dreams I’malways strong”… Ontroerend, want de man ziet er fysiek niet sterk uit, eerder fragiel en uiterst kwetsbaar.

Dat alles betekent echter niet dat de diepe wanhoop die mij sinds zaterdagnacht in haar greep had nu als een duivel door de goede Jonathan is uitgedreven. Nee, de duivel van de wanhoop zit nog in mijn ziel en vreet aan mijn hart. Ik wil nog even benadrukken dat ik mijn ziel niet van god heb gekregen (maar misschien wel aan de duivel heb verkocht): mijn ziel zit in elke vezel van mijn lichaam en pulseert als een organisch instrument op het ritme van de stad, van de stemmen en de adem van wie mij omringen, van de muziek en het lawaai, en soms als mijn geest tot rust komt, op het geritsel van de bladeren of het geluid van regendruppels op een houten dak.