ZERO DE CONDUITE: TELL IT TO YOUR HEART

Zéro de conduite is een themaprogramma gewijd aan pop/cultuur op Radio Centraal in Antwerpen. Elke eerste zaterdag van de maand, van 6 tot 8 uur ’s avonds. Stem af op Radio Centraal 106.7 FM en verander je leven. Het motto van deze show is : For so long I thought about it / And now I just can’t live without it / This beautiful image I have of you.
Je kunt dit programma ook via streaming beluisteren. Hier vind je meer informatie over Radio Centraal en andere excentrieke en wispelturige collega’s radiomakers. Opgedragen aan Agnes Anquinet.

Vanavond is er ondanks mijn eerder gedane belofte geen derde aflevering van de reeks baanbrekers in populaire muziek. De realiteit heeft zich op de zo mogelijk hardste wijze aan ons privéleven opgedrongen. Mijn geliefde Agnes lijdt aan hartfalen en moet op 1 maart een zware operatie ondergaan. (Meer details daarover vind je in enkele vorige mededelingen.) Om die reden heb ik gekozen voor een ander soort songs. Liedjes die Agnes nauw aan het hart liggen, die volgens mij troost brengen en mogelijk op die manier een helende kracht hebben. Het zijn geen doodsliederen, verre van, want er is geen dood in zicht. Deze 36 songs – vrij willekeurig en intuïtief geselecteerd –  zijn levensbevestigend. Veel van de liedjes kun je meezingen en op heel wat ervan kun je dansen. Agnes komt hier sterker uit, dat zeggen al onze vrienden en ik zeg het zelf ook. Ik weet het. Het zal goed aflopen, maar toch houden we ons spreekwoordelijke hart vast. Ondertussen hebben we als houvast muziek als die van vanavond, maar ook boeken, films en heel veel herinneringen aan een  rijk leven samen en met onze vrienden. Dit programma is ook voor jullie, vrienden, die zo met dat verzwakte hart van Agnes begaan zijn.

Veel luisterplezier!


The Beat Goes On – Sonny & Cher – The Beat Goes On – Sonny Bono

Too Busy Thinkin’ About My Baby – Marvin Gaye – M.P.G.  – N.Whitfield/J.Bradford

You’re My Remedy – The Marvelettes – The Definitive Collection – Smokey Robinson

A Love Like Yours (Don’t Come Knocking Everyday) – Martha Reeves & The Vandellas – Come And Get These Memories – Eddie Holland/Brian Holland/Lamont Dozier

Whole Lot Of Shakin´ In My Heart (Since I Met You) – Smokey Robinson & The Miracles – Away We A Go-Go – Smokey Robinson

That’s Where It’s At – Sam Cooke – The Man And His Music – J. W. Alexander/Sam Cooke

Ruler Of My Heart – Irma Thomas – Time Is On My Side – N. Neville

You, Baby – The Ronettes – Phil Spector – Back To Mono (1958-1969) [Disc 2] – P.Spector/B.Mann/C.Weil

Please Let Me Wonder – The Beach Boys – The Beach Boys Today! – Brian Wilson/Mike Love

I’m Only Sleeping – The Beatles – Revolver – Lennon/McCartney

Darlin’ Companion – The Lovin’ Spoonful – Hums Of The Lovin’ Spoonful – John Sebastian

She’s A Rainbow – The Rolling Stones – Their Satanic Majesties Request – Mick Jagger/Keith Richards

Little Wing – The Jimi Hendrix Experience – Axis: Bold As Love – Jimi Hendrix

Today – Jefferson Airplane – Surrealistic Pillow – Marty Balin/Paul Kantner

8:05 – Moby Grape – Moby Grape – D. Stevenson/J Miller

All Come To Meet Her – Skip Spence – Oar – Skip Spence

Time Is Passing – Pete Townshend – Who Came First – Pete Townshend

Andalucia – John Cale – Paris 1919 – John Cale

Little Sister – Nico – Chelsea Girl – John Cale/Lou Reed

Step Right Up – Anne Briggs – The Time Has Come – H. McCullough

Head And Heart – John Martyn – Bless The Weather – John Martyn

Chase The Blues Away – Tim Buckley – Blue Afternoon – Tim Buckley

Your Gentle Way Of Loving Me – The Byrds – Dr. Byrds & Mr. Hyde – F. Guilbeau/G. Paxton

If Not For You – Bob Dylan – New Morning – B. Dylan

Only Love Can Break Your Heart – Neil Young – After The Goldrush – Neil Young

Loretta – Townes Van Zandt – Flyin’ Shoes – Townes Van Zandt

A Song For You – Gram Parsons – GP – Gram Parsons

Secret Heart – Ron Sexsmith – Ron Sexsmith – Ron Sexsmith

Steal Your Love – Lucinda Williams – Essence – Lucinda Williams

She Is My Everything – John Prine – Fair And Square – John Prine

Heartache Spoken Here – Warren Zevon – Mr. Bad Example – Warren Zevon

A Matter Of Time – Los Lobos – How Will The Wolf Survive? – David Hidalgo/Louie Perez

Listen To Her Heart – Tom Petty & The Heartbreakers – You’re Gonna Get It! – Tom Petty

Tell It To Your Heart – Lou Reed – Mistrial – Lou Reed

Hold On, Hold On – Neko Case – Fox Confessor Brings The Flood – Neko Case

Glory – Television – Adventure – Tom Verlaine

Research, samenstelling en montage: Martin Pulaski

WAAR WAREN WE GEBLEVEN?

Martin Pulaski, Brussel, 1975

Waar waren we gebleven? Het was een ochtend in het begin van juli in het jaar 1979. Ik deed de deur open van onze woning in de Dolfijnstraat, gelegen in de Antwerpse wijk die nog steeds Zurenborg heet. Ik dacht dat ik op dat ogenblik akelige witte vogels uit een van die fantastische verhalen van Edgar Allan Poe hoorde schreeuwen, hun vleugels wel een meter breed, maar bij nader inzien bleek het geluid op te stijgen uit onze schimmelige kolenkelder, voor mij grotendeels onbekend terrein, al wist ik wel dat er geen kolen te vinden waren. In een donkere hoek trof ik vier kleine kittens aan.
We stonden toen op het punt om al liftend naar de Provence af te reizen. Onze rugzakken en ons kleine zilverkleurige tentje, als de uitrusting van stuntelige ruimtereizigers, stonden klaar voor de reis.

Terwijl ik aan het nadenken was over hoe ik verder zou gaan met mijn verhaal, of ik ook van die reis verslag zou uitbrengen, terwijl die toch helemaal niets te maken heeft met het nachtleven in Antwerpen, of dat ik meteen zou doorgaan met de geschiedenis van Gabriella, en ik mocht die kleine poesjes niet uit het oog verliezen, toen greep de realiteit in. Al was mijn kroniek toch ook de realiteit, of liever: ooit was dat alles realiteit geweest.

Want op 13 januari werd Agnes – in mijn verhaal noem ik haar Senga, de naam die zij destijds zelf zo graag gebruikte – wakker met pijn in de borst en ademnood. We dachten meteen aan covid-19 en waren danig in paniek. Omdat ik chronisch ziek ben vreesde ik ook voor mijn eigen lot. We konden ofwel naar de spoed gaan hier in het nabijgelegen ziekenhuis, of de ambulance bellen, die haar dan naar datzelfde ziekenhuis zou voeren, of we konden eerst onze huisarts raadplegen. Omdat bij covid-19 enkele uren meer of minder niet veel verschil maken, dachten we, besloten we om eerst naar de huisarts te gaan. Ook al omdat het kleine ziekenhuis hier in de buurt geen van ons beiden erg bevalt. Bovendien is het Franstalig, wat voor Agnes niet zo’n groot probleem is: zij is tweetalig. Maar toch verkiezen we het UZ in Jette, weliswaar hier ver vandaan. De huisarts sloot covid-19 uit, het was iets nog veel ernstigers, ze had dringende verzorging nodig. Ze had longoedeem, te weinig zuurstof, een veel te snelle hartslag. Ze moest meteen naar het UZ Brussel. Daar werd inderdaad longoedeem vastgesteld en hartfalen. Een dag later bleek het om een beschadiging van de mitralisklep te gaan, een van de drie hartkleppen. De nagenoeg definitieve uitspraak kwam er op 20 januari. Agnes’ hartfalen is van zo’n ernstige aard dat een openhartoperatie nodig is, of, in het allerbeste geval, een operatie via een kleinere opening (Minimaal Invasieve Mitraalklep Chirurgie, heet zoiets in medische termen). Het voordeel van de tweede ingreep is een kleinere holte in de borstkas. Welke ingreep het wordt vernemen we op 27 januari. Nog twee dagen.

Vorige donderdag is Agnes naar huis mogen komen. Onze levens hebben op 13 januari een wending genomen die ik zelfs niet in de ergste nachtmerries heb kunnen voorvoelen. Maar een nachtmerrie houdt opeens op, het echte leven gaat door. Een leven dat doorgaat, dat betekent niet alleen tragiek maar ook mogelijkheden. Een zee van mogelijkheden, om met Patti Smith te spreken, de eeuwige optimist. Agnes heeft de moed en de kracht om in elk opzicht beter te worden. Ze wordt beter.

Intussen blijft het wachten op het lot van de poesjes en hoe het met Gabriella verdergaat. Maar dat is allemaal al gebeurd en nu is nu. Ooit neem ik de draad weer op. Liever vroeger dan later.

VANDAAG

La Gomera, 14 januari 2020

Voor Agnes

Hoe ben jij daar zonder horizon

En hoe ben ik hier dan met alleen wat matte dagen

om af te tellen zonder meer

Als wat lichte sneeuw smelt op gehaaste auto’s

In het grijs getreurde verhaal van vandaag.

Wat vertelden de sterren die je niet zag daar zo uitzichtloos

Die ik niet zag vanwege veel grauwe wolken

De hemel ook nu nog donker en rafelig de rook

Uit de schoorstenen hier tegenover

Een meeuw, twee meeuwen zie ik

En dan verlies ik de draad in het licht van de lantaarns.

Weet je nog wat ik tegen je zei

Twee dagen geleden

Terwijl ik wees naar de tuin van de buren

Wat ziet die appelboom er nu doods uit

Zo zonder kruin

En die tuin van ons, wat een modderpoel

Hier groeit nooit meer gras

En we dronken nog een glas

Was het witte of was het rode

Daar wordt het sombere tafereel al vager

En zelfs een weinig vrolijk.


Vergeet die corona maar mijn liefste

Je hart is de kroon op je werk

Sterk slaat het tegen de harde gebaren van deze tijd

Sterk omhelst het nu al in het klein en nog wat smal

Een nieuw met het hoofd omhoog geheven leven.

14 1 2021

A LAST SALUTE TO PHIL SPECTOR

Photo: Dennis Hopper

Goodbye Phil Spector. Once upon a time you used to be a pop genius. Once upon a time we loved your sound more than we loved our own heartbeat. Once upon a time, when “them British bad boys the Rolling Stones” called you uncle Phil. Once upon a time when the river was deep and the mountain was high. Once upon a time when Veronica sang Be My Baby and Walking in the Rain, when Darlene Love sang He’s a Rebel. Once upon a time when You’ve Lost That Lovin’ Feeling by the Righteous Brothers on the red and yellow Philles label was the best single ever made (Or was it Tina Turner’s River Deep, Mountain High, after all?). Once upon a time, when we were dreaming. Just before the long and winding nightmare began.


Ω

Ik moest deze korte tekst in het Engels schrijven.


DE VOLKOMEN BLEEKHEID VAN SNEEUW

DIE ZOMER zagen we Gabriella opfleuren. Senga en ik werkten inmiddels allebei bij de Filosofische Kring Aurora en hadden het behoorlijk druk met de redactie van het tijdschrift en het voorbereiden van literaire middagen en avonden. ’s Avonds aten we vaak met zijn drieën in de grote keuken beneden. Na de maaltijd voerden we gesprekken, een beetje zoals destijds in de Artanstraat in Schaarbeek, maar rustiger en redelijker. Soms las ik ontwerpen van teksten of gedichten voor. Ik haalde boeken uit de rekken, we lazen elkaar fragmenten voor van Knut Hamsun, Thomas De Quincey, Peter Handke en hele stukken uit De keisnijder van Fichtenwald van de toen bij ons bewonderde Nederlandse schrijver Louis Ferron.
We beluisterden de nieuwste elpees, voor zover ons budget ons de aankoop ervan toestond. Gelukkig was er ook nog de discotheek in de Lange Nieuwsstraat, die een voortreffelijk aanbod had. Gabriella bleef zoals in de Brusselse tijd van Nico en the Velvet Underground en van Patti Smiths Horses houden, wat niet vloekte met de punkrock en new wave en zelfs niet met albums als Darkness On The Edge Of Town, waar wij toen de voorkeur aan gaven. Geregeld hoorde je in het Dolfijnhuis de elpees Desertshore, met daarop aangrijpende nummers als My Only Child en Abschied, en The Marble Index [1], met No One Is There en Frozen Warnings. Na al die jaren bleef ik een pleitbezorger van de platen van Syd Barrett en Alexander Spence, waardoor wie bij ons geregeld op bezoek kwam vertrouwd werd met hun merkwaardige, hoogst originele songs.

Soms kwam Gabriella even in mijn werkkamer binnen om naar onze boeken te kijken. Op een dag trof ze in een stapeltje nieuwe aanwinsten in mijn kamer een Nederlandse vertaling van Moby Dick aan. Ze raakte gehecht aan de roman van Herman Melville, vooral aan het hoofdstuk over het witte van de walvis. Voor mij is dat een van de hoogtepunten uit de wereldliteratuur. Het was meer dan wat ook het witte van de walvis dat mij deed verbleken. Mogelijk herkende ze de bleekheid van haar eigen huid, met de volkomen blankheid van sneeuw, in die beschrijvingen. Hield ze ook niet zo van de laatste bladzijden van Edgar Allan Poes The Narrative of Arthur Gordon Pym of Nantucket?

Kort na Gabriella’s verhuizing naar de Dolfijnstraat waren we met zijn drieën in de Monty, een zaaltje op het Zuid, gaan kijken naar de thriller Looking for Mr. Goodbar van Richard Brooks, met Diane Keaton als Theresa Dunn, een borderline-lerares op zoek naar seksuele kicks. Dat was haast een net zo beklemmende belevenis, vooral het brutale einde, als het zien van Le locataire. Weer thuis vroeg ik me af of het een goed idee was geweest. Al kon ik de verbluffende acteerprestatie van Diane Keaton, de cinematografie van William Fraker en de nagenoeg perfecte soundtrack maar niet uit mijn hoofd zetten. Een meer bedwelmende en minder ontregelende ervaring was Bob Dylans film Renaldo and Clara. Voor Gabriella was het de eerste keer; ze was onder de indruk. Van de concertfragmenten bejubelde ze vooral de uitvoering van When I Paint My Masterpiece, mogelijk mede door de verwijzing in dat lied naar een verblijf van de verteller in Brussel. Van de fictieve scènes prefereerde ze die waarin de raadselachtige hoofdpersonages Renaldo, Clara en The Woman In White elkaar het leven moeilijk maakten. Na die filmmarathon keerden we naar huis terug om een hapje te eten en een tequila sunrise te drinken. Bob Dylan had ons dorst doen krijgen en onze levenslust aangewakkerd. Hoewel het al voorbij middernacht was wilden Senga en Gabriella toch nog de stad in. Zodoende namen we een taxi naar de Cinderella om ons met z’n drieën in de wereld van de punks onder te dompelen. Zodra Police and Thieves in de versie van the Clash weerklonk haastten we ons naar de dansvloer. Later, op adem komend aan de toog, trof ik Ria Pacquée daar aan. Ze zei dat er een party was in de King Kong en stelde voor om daar naartoe te gaan. Dat deden we. Maar wat in hemelsnaam deden we in de King Kong? Dansten we op tafels, vochten we met ingebeelde leeuwen, zongen we met zijn drieën of vieren People Get Ready?

Hoewel ik er toch geregeld binnenliep herinner ik me vandaag even weinig van de King Kong als van Louis Ferrons De keisnijder van Fichtenwald. Een psychiatrische instelling, sadistische nazi’s, Heinrich Von Kleist en zijn Penthesilea, dat is het ongeveer voor het boek van Ferron. Voor de King Kong zijn de herinneringsresten nog schaarser, een bal met Raymond van het Groenewoud, een optreden van Joy Division (waarover ik alleen maar iets las), een of andere toneelopvoering. Hoe zag de ruimte eruit, waren er meerdere zalen, moest je entree betalen, was er een balie? Welk publiek kwam er over de vloer? Vast niet hetzelfde als in Cinderella’s Ballroom. Onlangs zag ik een foto van Robert, de baas van die roemruchte club aan de Stadswaag. Niemand zou het in die tijd aangedurfd hebben hem baas te noemen. Op de foto staat hij achter de toog. Hij kijkt wat verrast, een beetje boos zo lijkt het wel. Links van hem een kleine witte ventilator, rechts een groen metalen kistje en wat elpees, waaronder Funhouse van the Stooges. Het leek een beeld uit een droom. Na veertig jaar heb ik mij van Robert en van de Cinderella een geheel andere voorstelling gemaakt. Ook mijn herinneringen aan Gabriella, hoe ze was, hoe ze bewoog, haar stemgeluid, zijn vervaagd. Wat maakt dat ik me nu afvraag of wat ik hier noteer niet eerder verzinsels zijn dan een weergave van werkelijk gebeurde voorvallen. Wat benijd ik schrijvers als Eric de Kuyper, met hun glasheldere herinneringen. Of zouden zij alleen maar goed onderlegd zijn in het verzinnen van allerlei geloofwaardige details? Beschikken zij over dagboeknotities waarin alles wat ze meemaakten haarfijn staat beschreven? In mijn dagboeken bijna niets van dat alles: het zijn grotendeels klachten over mijn gezondheid en notities over boeken en films en een aanzienlijk aantal herinneringen aan dromen.

Op een van die zomeravonden was er visite van Eddy D., de man van De man in de rups. We zaten net te luisteren naar Stateless, een elpee van Lene Lovich die ik van Senga cadeau had gekregen. Haar single Lucky Number was in die dagen een hit. Ik was een beetje bang dat het niet goed zou klikken tussen Gabriella en mijn vriend, omdat zij nogal asociaal was en soms verbaal agressief werd. Maar dat viel best mee, ook later in de rumoerige Cereus, waar L.S. nog even probeerde roet in het eten te gooien, wat hem niet lukte, omdat we ons niet lieten provoceren. Eddy luisterde met aandacht naar de meanderende invallen van Gabriella, woorden die meestal weinig met onze gespreksonderwerpen spoorden maar er op een moeilijk verklaarbare wijze toch bij aansloten. In mijn dagboek lees ik dat in onze conversatie sprake was van de fenomenen torus en tokamak.

Ik was tevreden. Senga en ik hadden de juiste beslissing genomen. Ook de avond van Walter Van Rooys tentoonstelling in het Pannenhuis was er een van plezier en euforie. Walter was opgetogen over de opkomst en de interesse, mijn vrienden waren in een opperbeste stemming. Samen met Guillaume Bijl en Ria Pacquée dronken we Duvels en discussieerden we over Diane Keaton, Truman Capote en In Cold Blood. We zongen mee met Lucky Number en I Think We’re Alone Now van Lene Lovich. Dat laatste was helemaal geen new wave maar een cover van een hippieliedje van Tommy James & the Shondells. In het Pannenhuis mocht dat nog: er waren geen vaste regels. Wel vonden Greta en Toulouse het prettig als je je rekening betaalde. Al vrij snel werd de sfeer diffuus en zaten we, samen met Gabriella’s zus Lena, die nu ook in Antwerpen woonde, in de Muze, daarna in de Mok – en opeens stond ik alleen aan de toog van de Kroeg, het bruine café op de hoek van de Wolstraat en het Conscienceplein waar ik in december 1968 de allereerste keer Beggars Banquet had gehoord, wat een haast mystieke ervaring was geweest.

Vroeg in de ochtend kwam ik thuis, flink beschonken. Plotsklaps hoorde ik een vreemd geschreeuw, van vogels dacht ik eerst, ik zag ze al voor me, grote witte vogels, hun vleugels wel een meter breed. Kwam het geluid echt wel van buiten, waar op dit uur al het zichtbare de bleekheid had van sneeuw? Nee, het geschreeuw steeg uit onze kleine kolenkelder op. Met een nieuwsgierigheid die mijn tegenzin overwon ging ik de trap af. Het was er donker en rook er naar schimmel en zwammen. De grond was bedekt met rottende planken. Het geschreeuw bleek uit de donkerste hoek te komen. Na wat wennen aan de duisternis kon ik vier piepkleine kittens ontwaren. Waar was de moederpoes naartoe?

[Nachten aan de kant 40.  Juni-juli 1979]

*

[1] De titel is afkomstig uit het gedicht The Prelude van Williams Wordsworth:
And from my pillow, looking forth by light
Of moon or favoring stars, I could behold
The antechapel where the statue stood
Of Newton, with his prism and silent face,
The marble index of a mind forever
Voyaging through strange seas of thought, alone.

Foto’s: boven, Martin Pulaski; onder, Diane Keaton, fotograaf onbekend.

ZERO DE CONDUITE: BAANBREKERS AFLEVERING 2 – TRAILBLAZERS UK

Zéro de conduite is een themaprogramma gewijd aan pop/cultuur op Radio Centraal in Antwerpen. Elke eerste zaterdag van de maand, van 6 tot 8 uur ’s avonds. Stem af op Radio Centraal 106.7 FM verander je leven. Het motto van deze show is : Salamanda Palaganda, oh, Palamino Blue / Salamanda Palaganda, oh, June’s Buffalo too / In the Parisian zoo, zoo, zoo, zoo, zoo. Je kunt dit programma ook via streaming beluisteren. Hier vind je meer informatie over Radio Centraal en andere excentrieke en wispelturige collega’s radiomakers.

Op deze tweede dag van 2021 breng ik een tweede deel van de reeks baanbrekers. Baanbrekers zijn pioniers, voortrekkers, wegbereiders, trailblazers. Het is mij voornamelijk te doen om songschrijvers, muzikanten, zangeressen en zangers die de popmuziek hebben veranderd, vernieuwd en verrijkt. In sommige gevallen hebben ze grenzen overschreden, maar ze kunnen ook in hun genre exemplarisch geweest zijn. Alle baanbrekers die vandaag aan bod komen, waren of zijn actief in het Verenigd Koninkrijk. Dat komt goed uit, dacht ik, nu dat Koninkrijk de Europese Unie definitief heeft verlaten. Het brexitmonster van de Tory Party en de tabloids heeft toegeslagen. Wat niets verandert aan mijn liefde voor dat land en voor sommige van zijn inwoners. Toegegeven, Scott Walker was geen Brit, maar zijn muziek is wél Brits (en Europees). Je zou zelfs kunnen beweren dat Scott, of noem hem gerust Noel Scott Engel, de Britse baanbreker par excellence was. Heeft iemand ooit meer plastische kitchen-sink songs geschreven dan hij? Raymond Douglas Davies komt in de buurt.
Met een beetje goede of slechte wil zou je ze deze wegbereiders en eilandbewoners excentrieken kunnen noemen. Zeker zijn ze anders dan de meeste doordeweekse popmuzikanten. Ze hebben een aparte stijl, hun teksten zijn nogal eens whimsy. Eigenaardig vind ik geen goed equivalent voor die typische uitdrukking. Soms zijn ze nadrukkelijk traditioneel, andere keren zetten ze de traditie op hun kop. Zelfs als ze door en door Amerikaanse blues spelen, klinkt daar nog hun Britishness in door. Er was een tijd dat nagenoeg elke jongere Brit wilde worden, of op zijn minst Engelsman. Wat een dwaze droom was dat. Je kunt geen Engelsman worden, en zeker geen Britse excentriek. Al blijft er het geval Scott Walker.

Voor vandaag koos ik overwegend songs uit de periode 1970-1975. De nadruk ligt op Britse folk, folkrock en progressieve pop. Bijna alle artiesten die aan bod komen hebben een niet te verwaarlozen rol gespeeld in de verruiming van het begrip popmuziek. Sommigen van hen zijn nog steeds even relevant als toen. De Britse popjournalist Nick Kent schreef ooit: “Kevin Ayers and Syd Barrett were the two most important people in British pop music. Everything that came after came from them.” Mogelijk overdreef hij wat. Want iets gelijkaardigs zou ook gezegd kunnen worden over Richard Thompson en Sandy Denny (Fairport Convention), Donovan, the Incredible String Band, Bert Jansch en John Renbourn (Pentangle), Nick Drake, Robert Wyatt (Soft Machine), Marianne Faithfull, Slapp Happy, Fred Frith (Henry Cow en Slapp Happy), John Cale en vele anderen.
Veel luisterplezier! 

Long Gone Midnight – John Mayall ft. Mick Taylor – Blues From Laurel Canyon – John Mayall

Trying So Hard To Forget – Fleetwood Mac ft. Peter Green – Mr. Wonderful – Green/Adams

Lying In The Sunshine – Free ft. Paul Rodgers, Paul Kossoff – Free (Remastered) – Fraser/Kossof

Yesterday And Today – Yes ft. Jon Anderson, Peter Banks – Yes (First album, 1969) – Anderson

A Half Sunday Homage To A Whole Leonardo Da Vinci (Without Words By Richard Brautigan) – Mike Cooper – Trout Steel – Mike Cooper

Book Song – Fairport Convention ft. Ian Matthews – What We Did on Our Holidays – Richard Thompson, Ian Matthews

Bushes And Briars – Sandy Denny ft. Richard Thompson, Sneaky Pete Kleinow – Sandy – Sandy Denny

When I Get To The Border – Richard & Linda Thompson – Richard and Linda Thompson – I Want To See The Bright Lights Tonight – Richard Thompson

Feeling All The Saturday – Roy Harper – Flat Baroque and Berserk – H. Ash. Producer – Peter Jenner

No Good Trying – Syd Barrett ft. Robert Wyatt & Hugh Hopper, Soft Machine – The Madcap Laughs – Syd Barrett

Salamanda Palaganda – Tyrannosaurus Rex ft. Marc Bolan, Steve Peregrine Took – Prophet, Seers & Sages The Angels Of The Ages – Marc Bolan. Producer – Tony Visconti

Song Of The Naturalist’s Wife – Donovan ft. Tony Carr – A Gift From A Flower To A Garden – Donovan Leitch Producer – Mickey Most

The Water Song – Incredible String Band ft. Robin Williamson & Mike Heron – The Hangman’s Beautiful Daughter – Robin Williamson. Producer – Joe Boyd

Rainmaker – Michael Chapman ft. Danny Thompson – Rainmaker – Michael Chapman. Producer – Gus Dudgeon

Fat Man – Jethro Tull ft. Ian Anderson, Martin Barre, Clive Bunker – Stand Up – Ian Anderson

Want To Be With You – Bridget St John – Jumble Queen – Bridget St.John

The Time Has Come – Pentangle ft. Jacqui McShee, John Renbourn, Bert Jansch, Danny Thompson, Terry Cox – Topic: The Real Sound Of Folk Music  – Ann Briggs

Come Sing Me A Happy Song To Prove We Can All Get Along The Lumpy Bumpy Long And Dusty Road – Bert Jansch ft. Terry Cox, Danny Thompson – Birthday Blues – Bert Jansch. Producer – Shell Talmy

The Garden Of Jane Delawney – Trees – The Garden Of Jane Delawney – T.  Boshell. Vocaliste – Celia Humphris

Place To Be – Nick Drake – Pink Moon – Nick Drake. Producer – Joe Boyd

Let The Good Things Come – John Martyn ft. Danny Thompson, Richard Thompson, Beverley Martyn – Bless The Weather – John Martyn.

Charlemagne – John Cale ft. Stan Szeleste, Garland Jeffreys – Vintage Violence – John Cale

Why Are We Sleeping? – Soft Machine – The Soft Machine Volume One – Kevin Ayers,/Mike Ratledge/Robert Wyatt. Producer – Tom Wilson, Chas Chandler

Song For Insane Times – Kevin Ayers ft. Hugh Hopper, Mike Ratledge – Joy Of A Toy – Kevin Ayers – Producer – Peter Jenner, Kevin Ayers

Optimism – Lady June (a.k.a. June Campbell Cramer) ft. Brian Eno – Lady Junes Linguistic Leprosy – June Campbell Cramer

Kooks – David Bowie ft. Rick Wakeman, Trevor Bolder – Hunky Dory – David Bowie. Arranger – Mick Ronson; Producer – Ken Scott

Chords Of Fame – Marianne Faithfull – Rich Kid Blues – Phil Ochs. Producer – Mike Leander

Duchess – Scott Walker – Scott 4 (1969) – Noel Scott Engel. Engel. Producer – John Franz

Grey Lagoons – Roxy Music – For Your Pleasure – Bryan Ferry. Cover model – Amanda Lear. Art Direction – Nicholas De Ville

Big Day – Phil Manzanera ft. Brian Eno – Diamond Head – Eno/Manzanera. Engineer – Rhett Davies

On Some Faraway Beach – Brian Eno ft. Busta Cherry Jones, Andy Mackay – Here Come The Warm Jets – Brian Eno

Song for Che – Robert Wyatt ft. Gary Windo, Nisar Ahmad Khan – Ruth Is Stranger Than Richard – Charlie Haden. Cover Art – Alfreda Benga

Desperate Straights – Slapp Happy & Henry Cow ft. Anthony Moore, Chris Cutler – Desperate Straights – Moore. Cover Art – Peter Blegvad

She’s Bought A Hat Like Princess Marina – The Kinks – Arthur: Or The Decline And Fall Of The British Empire  – Ray Davies. Greil Marcus (Rolling Stone) noemde deze conceptelpee de beste van 1969.

Hunting Tigers Out In “Indiah” – Bonzo Dog Doo-Dah Band – Tadpoles – Hargreaves/Damerell/Evans. Producer – Gus Dudgeon

Research & samenstelling: Martin Pulaski

20 LANGSPEELPLATEN* UIT HET EERSTE CORONAJAAR

Sinds mensenheugenis heb ik muziek aangeschaft in (platen)winkels. Omdat het dit jaar niet anders kon heb ik het op een andere manier geprobeerd, online, maar dat is me tegengevallen. Ik beleefde er weinig plezier aan, luisterde nauwelijks naar de platen eens ze waren uitgepakt. Mogelijk moet je eerst inspanningen doen om werkelijk van iets moois te kunnen genieten. In mijn geval me naar buiten begeven, tram of metro nemen, naar de winkel stappen, tussen de cd’s zoeken en liefst van al iets vinden wat me bevalt en dan met de vondst(en) weer naar huis gaan.
Na enkele weken heb ik het platen bestellen opgegeven en me toegelegd op het online kopen van vooral witte wijn. Ik ben opnieuw, soms intens, naar mijn oude platen gaan luisteren.  Dat doe ik altijd al af en toe, ter voorbereiding van mijn radioprogramma, maar nu was het anders en meer. Dat had uiteraard met de afzondering te maken maar ook met het initiatief Hi Fidelity Time van mijn vriend Roen Hetzwoen.
De voorbije weken ben ik op basis van allerlei eindejaarslijstjes (onder meer op de websites van npr, popmatters en pitchfork) op zoek gegaan naar wat mij op muzikaal gebied interessant leek. Daarnaast vond ik veel informatie in een flink stapeltje Uncuts en Mojo’s, mij onlangs met veel zorg toegestuurd door mijn Gentse vriend Erik Van Houdt. Ik had al sinds februari geen tijdschriften en kranten meer kunnen kopen. Dagenlang heb ik mijn oor te luisteren gelegd bij Spotify, eerst erg in de war van zoveel nieuwe namen en geluiden, maar geleidelijk aan toch wat orde vindend in de chaos. Het resultaat van dat lezen en luisteren is dit zeer impressionistische lijstje van 20 elpees. De tweede lijst is er een van heruitgegeven platen en boxen. Dit is allemaal niet definitief en ik wil er ook geen oordeel mee vellen over de platen die ik niet heb geselecteerd.

  1. Ryan Adams – Wednesdays
  2. Arlo McKinley – Die Midwestern
  3. Tyler Childers – Long Violent History
  4. The Third Mind – The Third Mind
  5. Fleet Foxes – Shore
  6. Steve Earle – Ghosts of West Virginia
  7. Bob Dylan – Rough and Rowdy Ways
  8. Lucinda Williams – Good Souls Better Angels
  9. Bettye Lavette – Blackbirds
  10. Bill Callahan – Gold Record
  11. Drive-By Truckers – The Unraveling
  12. Molly Tuttle – …but I’d rather be with you
  13. Sarah Jarosz – World on the Ground
  14. HC McEntire – Eno Axis
  15. Jason Isbell and the 400 Unit – Reunions
  16. Mary Lattimore – Silver Ladders
  17. Jake Blount – Spider Tales
  18. Katie Pruitt – Expectations
  19. Bruce Springsteen – Letter To You
  20. Waxahatchee – Saint Cloud

Heruitgaven / Boxen

  1. The Rolling Stones – Goats Head Soup
  2. Arthur Russell – Iowa Dream
  3. Gillian Welch & David Rawlings – Boots No. 2: The Lost Songs, Vol. 1, 2, and 3
  4. Dave Alvin – From An Old Guitar – Rare and Unreleased Tracks
  5. Tony Allen and Hugh Masekela – We’ve Landed
  6. Neil Young – Homegrown
  7. Kurt Vile – Speed, Sound, Lonely KV EP
  8. Jon Hassell – Vernal Equinox
  9. The Go-Betweens – G Stands For Go-Betweens Vol 2: 1985–1989
  10. Richard & Linda Thompson – Hard Luck Stories 1972-1982
  • op cd of vinyl of streaming

NUCHTER, ALLEEN

Dolfijnstraat, kamer aan de voorkant, circa 1978-1979

Ik was begonnen met mijn werkruimte en bibliotheek opnieuw in de kamer aan de voorkant in te richten. Mijn boeken moesten worden versjouwd en opnieuw – op categorie en dan alfabetisch op schrijversnaam – geklasseerd, een karwei waaraan ik nogal wat voldoening beleefde. Gabriëlla woonde nu in de kamer op de tweede verdieping. Daar bevond zich ook onze gemeenschappelijke badkamer, met een ligbad en een lavabo. Voor de wc moest je helemaal naar beneden en naar buiten. Koud in de winter, wat voor Gabriëlla wel even wennen zou worden. Alleen over de keuken maakte ik me enige zorgen. Uit ervaring wist ik dat het een potentiële plaats van conflicten is.

Ik had nog lang zitten nadenken over Le locataire. De voorbije dagen hadden de overrompelende beelden van de geniale cinematograaf Sven Nykvist me niet met rust gelaten. De film lijkt een studie in licht en donker, Rembrandt in een groezelig Parijs’ appartement. Het verontrustende verhaal, oorspronkelijk een roman van Roland Topor, had me evenwel nog meer tot nadenken aangespoord, meer bepaald mijn interpretatie ervan. Ik zag diverse scènes en personages opnieuw en opnieuw voor mijn geestesoog opdoemen. De protagonist Trelkovsky, zo subliem gestalte gegeven door Polanski. De conciërge (een perfecte Shelley Winters), de huisbaas, de overige huurders. De cafébaas en de kelner in het café waar Trelkovsky geen koffie krijgt, waar hij nochtans naar hunkert, maar warme chocolademelk. Wat hij meermaals gedwee aanvaardt. Waar hij geen Gauloises krijgt, zijn merk, maar in plaats daarvan Marlboro’s, het merk van Simone Choule, de vrouw die uit het raam sprong. Wat hij meermaals gedwee aanvaardt. Trelkovsky’s collega’s. En Stella, Stella die zo goed is voor Trelkovsky. Zij is het enige lichtpunt in dat donkere verhaal. Een geweldige scène is die van de confrontatie van een introverte, angstige en schuchtere Trelkovsky met een van zijn collega’s, die in alles zijn tegenpool is: brutaal, agressief en onverschrokken. Die confrontatie deed me terugdenken aan Le gros et le maigre, een klein juweel dat Polanski al in 1961, ook in Frankrijk, draaide.
Trelkovsky wordt tot waanzin gedreven en springt ten slotte twee keer uit raam waardoorheen Simone Choule voor het laatst een stukje van haar wereld zag. Eerst doet hij dat als een groteske versie van Simone, daarna als Trelkovsky zelf. Maar klopt dat verhaal wel, is wat wij zien de realiteit? Wordt Trelkovsky werkelijk gek gemaakt? De laatste sequentie van Le locataire sluit aan bij de (bijna) eerste, is er een variant op. Wat ertussen komt lijkt een toevoeging aan het reële te zijn. Mogelijk gaat het om een fantastische en paranoïde reconstructie van Simone Choules zelfdoding, voltrokken in het hoofd van Trelkovsky. Wat zou impliceren dat Trelkovsky helemaal niet zo schizofreen is als we dachten, dat alleen zijn fantasie hem parten speelt. Ik bedacht dat ik de roman van Topor maar eens moest lezen om er echt wijs uit te geraken.

Uit de bibliotheek bracht ik een aantal beloftevolle boeken mee: Wat de mens betreft van Elias Canetti, Het menselijk inzicht van David Hume, Uitnodiging voor een onthoofding van Vladimir Nabokov en 15 Canto’s van Ezra Pound (vertaling H.C. Ten Berge). Toch had ik er niet kunnen aan weerstaan om ook enkele boeken te kopen: Theater 1 van Peter Handke, Reminiscences of the English Lake Poets van Thomas De Quincey en The Waste Land van TS Eliot.

Dat laatste had ik diezelfde nacht nog aandachtig gelezen. Het is een opzienbarend gedicht, wreed, ontroerend, ontnuchterend, soms grappig. Af en toe voelde ik ook irritatie. Puilt het niet te zeer uit van de verwijzingen naar allerlei culturele monumenten?

Ik kocht niet alleen boeken maar ook twee paar schoenen, witte en lichtbruine. Beide paren kwamen uit Italië, zoals het hoort. Senga dacht dat de witte schoenen een vrouwenmodel waren, maar dat was niet erg, ik vond ze mooi en ze pasten uitstekend.

Ik herlas wat ik had geschreven over de dood van Louis Paul Boon, Nicholas Ray en John Wayne. Had ik me over de westernheld voldoende genuanceerd uitgedrukt? Met de nodige eerbied? Nu dacht ik dat ik hem niet langer een groene baret zou noemen en mijn woorden meer zou wikken en wegen. Mocht ik het nog kunnen, dacht ik, zou ik me op plechtige toon met de volgende woorden tot Willy Boy en Giuseppe richten. Sheriff John T. Chance is dood. Moet ik me erover verbazen dat dit overlijdensbericht me ten zeerste bedroeft? De dood van een reactionair, een racist, een aanhanger van Nixon – zou ik me daarover niet moeten verheugen? Nee, dat zou ik niet moeten. Dat iemand sterft, om het even wie, is in alle omstandigheden verschrikkelijk. Zij die geen rouw kennen zijn de grootste schurken. Iets in die aard zou ik nu zeggen, dacht ik. Maar nu was ik alleen en nu was ik nuchter. Ik hoefde geen rol te spelen en me harder voor te doen dan ik ben.


[Nachten aan de Kant 39. Juni-juli 1979]

DE HUURDER

Le locataire, Roman Polanski, 1976

IN DIE TIJD trok Gabriëlla bij ons in. Zij was afgekickt, of dat wilden wij graag geloven, en had zich voorgenomen om zich aan de Brusselse junkiewereld te onttrekken. Senga en ik hadden er lang over gediscussieerd of we de juiste beslissing hadden genomen: stel dat ze toch nog gebruikte, dat we, zoals in Sint-Joost-ten-Node was gebeurd, andere junkies en mogelijk zelfs dealers over de vloer zouden krijgen. Het was echter duidelijk dat Gabriëlla met haar pijnlijke verleden wilde breken en we vonden dat we haar daarin moesten helpen.

De dag voor haar verhuizing had ik de drukproef van ‘Een brief lezen in de metro’ gecorrigeerd. Al wist ik helemaal niet hoe dat moest: ik had het met Tipp-Ex gedaan. Met als gevolg dat enkele fouten waren blijven staan. Later ben ik een tijdje eindredacteur geweest, mogelijk om de schaamte over mijn vroegere onwetendheid te overwinnen.

Die avond waren Senga en ik toevallig naar Le locataire van onze geliefde regisseur Roman Polanski gaan kijken. De jonge Trelkovsky huurt in Parijs een flat waar de vorige huurder, Simone Choule, kort tevoren uit het raam is gesprongen. Geleidelijk aan wordt Trelkovsky door zijn huisbaas en de andere huurders en door zijn hele omgeving tot waanzin gedreven. Is het een samenzwering? We zien hem op korte tijd de gedaante van Simone Choule aannemen. Ten slotte springt hij in een vlaag van zinsverbijstering zelf ook uit het raam. Polanski laat in het midden of wat de kijker ziet de fantasiewereld is van een paranoïde schizofreen of de objectieve werkelijkheid. Zeer onder de indruk keerden we naar huis terug. Wat een beklemmende film, vonden we, maar wel één uit de duizend.

De volgende ochtend stond Jan V. met een kleine verhuiswagen voor de deur. Veel te verhuizen was er niet, Gabriëlla had nooit veel opgehad met de materiële wereld. Ze bezat maar weinig kledingstukken en slechts een tweetal paar schoenen. We hadden voor haar de kamer op de tweede verdieping ingericht, waar een jaar eerder Gina een tijd had gewoond. Sinds Gina’s vertrek was het daar stil geweest en hoewel burengeluid me soms stoorde als ik geconcentreerd zat te werken, had ik haar aanwezigheid gemist. Nu nam een vrouw met een volstrekt andere persoonlijkheid haar plaats in.

Als ik het vandaag nuchter beschouw denk ik dat Gabriëlla bijna net zo schizofreen was als Trelkovsky. Die vreemdheid van haar had me altijd al aangetrokken. In de Artanstraat, de straat in Schaarbeek waar ze toen woonde, ging ik haar op mijn eentje of met Willy Boy en Giuseppe, ’s avond af en toe opzoeken en bleef dan soms tot zonsopgang luisteren naar haar sibillijnse uitspraken, meanderende verhalen en betekenisvolle stiltes. We namen altijd een fles sterkedrank mee, meestal was dat toen grappa, waar ik doorgaans misselijk van werd. Vanuit haar appartement had je een adembenemend uitzicht op Brussel. Gabriëlla was een mooie vrouw met blonde krullen maar het raadselachtige was dat ik in haar nabijheid geen enkele seksuele begeerte voelde. Mogelijk was onze vriendin meer geest dan lichaam. Mensen die op de rand van waanzin leven, ten prooi aan borderline of schizofrenie, hebben mij lange tijd gefascineerd. Niet voor niets heb ik toen ik filosofie studeerde zoveel boeken over antipsychiatrie gelezen en een thesis geschreven waarin waanzin als een min of meer geldige uitweg uit onleefbare gezinssituaties werd verdedigd. De nachten in de Artanstraat waren mysterieus, surrealistisch. In de vroege ochtend leek het of de vogels, groter en witter dan ik ze ooit had gezien, ons kwamen wekken. Wisten ze dan niet dat we klaarwakker waren? Het boek Nadja van André Breton schetst een excellent beeld van een dergelijke betoverde wereld. Nu ik zelf op weg was naar normaliteit wilde ik die liefst niet in ons huis in de Dolfijnstraat binnenlaten. Gabriëlla was welkom maar dat gold niet voor haar vroegere entourage, met uitzondering van Jan, een vriend die we altijd alles vergaven omdat hij de onschuld zelf was. Het gold evenmin voor haar slechte gewoontes.

[Nachten aan de Kant 38. Juni-juli 1979]

KLEINE TRIOMFJES

[Nachten aan de Kant 37. Juni-juli 1979]

Een tijdje geleden zat er een brief in de bus van Ivo Michiels, directeur van het Nieuw Vlaams Tijdschrift. Mijn verhaal ‘Een brief lezen in de metro’ zal in het volgende nummer van NVT gepubliceerd worden, schreef hij. Een hele eer en dan toch een eerste erkenning. Dat heb ik wat het schrijven betreft aan mezelf te danken maar voor deze publicatie aan de genereuze, vaderlijke vriend Wim Meewis, die geloofde in mijn talent en me onlangs nog op het hart drukte dat ik in mijn werk moest volharden. Dat mijn verhaal [1] nu in NVT is verschenen, en wel in een nummer waarin ook gedichten van Hugo Claus en een stuk van Herman Teirlinck zijn opgenomen, geeft mij nieuwe moed om door te gaan met schrijven.
Ivo Michiels was de leraar die ik aan het Ritcs het meest waardeerde. Ik houd ook van zijn boeken, die zo anders zijn dan die van de mainstream. Mogelijk zal ik hem nu eens een keer ontmoeten en met hem kunnen praten. Dat heb ik als student nooit gedurfd. Terwijl ik de houding aannam van iemand die het allemaal niet interesseerde. Wij waren vanaf nu de anderen, dachten we, wij waren volop bezig de wereld te veranderen. Wat lag ik toen met mezelf overhoop, onzeker in ongeveer alles behalve popmuziek en de undergroundbeweging, boordevol twijfels en angsten. De vraag is of ik tien jaar later ten goede veranderd ben.

Bij Aurora hebben we niet stilgezeten. Van onze vriend Eddy Devos hebben we in onze nieuwe reeks Aurorasporen met ons kleine budget zijn verhalenbundel De man in de reus uitgegeven. Hij is er blij mee en dat zijn we zelf ook. Het is een nieuw begin. Terwijl we met dat werk bezig waren nam Paul af en toe een soort van pauze in zijn klein atelier dat zich naast de keuken bevindt, die onze werkruimte is. Hij is met olieverf op groot doek begonnen te schilderen.

Je zou bijna vergeten dat er ook nog een echte wereld is, die door zakenmensen, industriëlen, ondernemers – of is dat één en dezelfde soort? – en politici wordt bestierd. Zij die zo vaak vergeten dat de werkende mensen het allemaal moeten doen, het allemaal maken, het allemaal bouwen, het allemaal herstellen, het allemaal in stand houden. Zij die zo vaak vergeten dat de plannen die zij in hun bureaus en vergaderzalen ontwerpen dankzij werkende mensen werkelijkheid worden.
Er waren Europese verkiezingen. Ik heb zonder veel overtuiging voor de Revolutionaire Arbeidersliga gestemd. Waarom zonder veel overtuiging? Omdat de trotskisten met veel te weinig zijn om wat dan ook ten goede te kunnen keren. Mijn stem is eerder door boosheid ingegeven dan door geloof in de politieke strijd. Maar ook omdat ik blijf dromen, dat mag ik nooit opgeven.

+

[1] ‘Een brief lezen in de metro’ verscheen in Nieuw Vlaams Tijdschrift, jaargang 32/4, mei/juni 1979. Met als auteursnaam Matthias Brouns. Je kan het verhaal online terugvinden in dbnl, de digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren.

ZERO DE CONDUITE: BAANBREKERS 1

Zéro de conduite is een themaprogramma gewijd aan pop/cultuur op Radio Centraal in Antwerpen. Elke eerste zaterdag van de maand, van 6 tot 8 uur ’s avonds. Stem af op Radio Centraal 106.7 FM: uniek in een universum met een schrikbarende toename van het aantal zwarte gaten. Het motto van deze show is : Now, the bee takes his honey, then he sets the flower free.
Je kunt dit programma ook via streaming beluisteren. Hier vind je meer informatie over Radio Centraal en andere radiomakers.


Vandaag begint hier een nieuwe reeks die ik baanbrekers heb gedoopt. Baanbrekers zijn pioniers, voortrekkers, wegbereiders, in het Engels trailblazers. Het gaat voornamelijk om songschrijvers, zangeressen en zangers die de populaire muziek hebben veranderd, vernieuwd en verrijkt. In sommige gevallen hebben ze grenzen overschreden, maar ze kunnen ook in hun genre exemplarisch geweest zijn. Mogelijk vonden ze het concept genre zelfs lachwekkend.
Ja, het is me te doen om uitzonderlijke en voorbeeldige artiesten, sommige ervan wereldberoemd geworden andere slechts bij een klein publiek van aficionado’s bekend. Dit eerste deel beslaat de periode van circa 1920 tot 1970. Vandaag komen eerder bekende en zelfs beroemde artiesten aan bod, hoewel ze dat in hun eigen tijd en zeker in hun beginperiode niet waren. De negentienjarige Roy Orbison over een optreden van Elvis Presley in Odessa, Texas in 1955: “His energy was incredible, his instinct was just amazing. … I just didn’t know what to make of it. There was just no reference point in the culture to compare it.” Wat niet betekent dat alles wat Elvis deed volstrekt nieuw was, maar met zijn interpretatie van blues, rhythm-and-blues, bluegrass en country was hij wél een baanbreker. Wat Little Richard en Chuck Berry hadden gedaan voor zwarte rock-’n roll bracht Elvis vanaf 1955 onder de aandacht van voornamelijk blanke jongeren, eerst in Amerika, later over de hele wereld. Zonder de originele sound af te zwakken of te zuiveren.

Zoals bijna altijd in Zéro de conduite, en vroeger in Shangri-La, gaat mijn aandacht vooral naar Amerikaanse en Britse popmuziek. Het toeval heeft me in de vroege jaren zestig in die richting gestuurd. Hoewel het niet alleen om toeval maar net zo goed om economische wetmatigheden gaat (de constructie van de jeugdcultuur), die ik liefst van al zoveel mogelijk vergeet. Lang niet alle genres en alle vernieuwers komen vandaag al aan bod. Voor deze eerste aflevering koos ik nummers van baanbrekers uit blues, western swing, country, bluegrass, rhythm-and-blues, folk, rock-‘n-roll, dansrages (twist), harmonieuze pop, Phil Spector sound, folkrock, blanke blues en psychedelica. Artiesten uit gospel, soul, funk, prog en hardrock, jazzrock en fusion, ska en reggae, elektronica en elektropop, krautrock, punkrock en post-punk, singer-songwriters en verhalenvertellers, worden in volgende afleveringen belicht. Uiteraard is het onrechtvaardig om van elke artiest maar één nummer te laten horen. Figuren als Brian Wilson, Ry Cooder, Kurt Weill, Willie Nelson, Loretta Lynn, Bob Dylan, Bessie Smith, Lou Reed en John Cale verdienen op zijn minst twee uur. Maar goed. Beschouw dit dan maar als een summiere en compacte anthologie, maar dan wel met liefde gemaakt.

Veel luisterplezier!

Come On In My Kitchen – Robert Johnson – King of the Delta Blues Singers – Robert Johnson

Gallis Pole – Lead Belly – In The Shadow Of The Gallows Pole – Leadbelly/Traditional

Black Mountain Blues – Bessie Smith – The Essential Bessie Smith – H. Cole

Body & Soul – Billie Holiday & Her Orchestra – Lady Day: The Best Of Billie Holiday – F. Eyton/R. Sour/J. Green/Heyman

Pirate Jenny – The Threepenny Opera Original Broadway Cast Feat. Lotte Lenya – September Songs: Music Of Kurt Weill – Kurt Weill/Bertolt Brecht

Never No More Hard Time Blues – Bob Wills & His Texas Playboys – Bob Wills & His Texas Playboys – Jimmie Rodgers

My Rough And Rowdy Ways – Jimmie Rodgers – On The Way Up, 1929 – Rodgers, McWilliams

I Can’t Get You Off Of My Mind – Hank Williams – I’m Satisfied With You – Hank Williams

I’m Sittin’ On Top Of The World – Bill Monroe & His Blue Grass Boys – Anthology – Ray Henderson/Aden G. Lewis/Joe Young/Samuel M. Lewis

Blowin’ Down This Road (I Ain’t Going To Be Treated This Way) – Woody Guthrie – Dust Bowl Ballads – Lee Hays

The Great Atomic Power – The Louvin Brothers – The Louvin Brothers (Ira And Charles)  – Bain/C. Louvin/I. Louvin

Since You Broke My Heart – The Everly Brothers – The Fabulous Style Of The Everly Brothers – Don Everly

Coal Miner’s Daughter – Loretta Lynn – Coal Miner’s Daughter – Loretta Lynn

Crazy – Patsy Cline – Sweet Dreams: Her Complete Decca Masters (1960-1963) – Willie Nelson

Last Night When We Were Young – Frank Sinatra – In The Wee Small Hours – Harold Arlen/Edgar Yip Harburg

I’m Left, You’re Right, She’s Gone – Elvis Presley – Sunrise – Elvis Presley – Stan Kesler/William Taylor

Brown Eyed Handsome Man (Single Version) – Chuck Berry – Gold: Chuck Berry – Chuck Berry

Long Tall Sally – Little Richard – Here’s Little Richard – Robert Blackwell/Enotris Johnson/Richard Penniman

Hey Good Lookin’ – Bo Diddley – The Story Of Bo Diddley: The Very Best Of Bo Diddley – Chuck Berry

W-O-M-A-N – Etta James – Miss Etta James – Rogers/Malloy/Mitchell

I Believe To My Soul – Ray Charles – Definitive Ray Charles  – Ray Charles

Maybe The Last Time – James Brown – Star Time  – Ted Wright

The Twist – Hank Ballard – Hank Ballard’s Biggest Hits – Hank Ballard

I Saw Her Standing There – The Beatles – Please Please Me – Lennon/McCartney

Is This What I Get For Loving You? – The Ronettes featuring Veronica – The Best of the Ronettes– Phil Spector/Gerry Goffin/Carole King

Don’t Worry Baby – The Beach Boys – Shut Down Vol. 2 – Brian Wilson/Roger Christian

She Belongs to Me [mono version] – Bob Dylan – Bringing It All Back Home – Bob Dylan

My Back Pages – The Byrds – Younger Than Yesterday – Bob Dylan

The Train Kept A-Rollin’ – The Yardbirds – Ultimate! – Howie Kay/Sydney Nathan/Tiny Bradshaw

Strange Brew – Cream – Disraeli Gears – Eric Clapton/Gail Collins/Felix Pappalardi

Walkin’ Blues – Butterfield Blues Band – East-West – Robert Johnson

Jesus On The Mainline – Ry Cooder – Paradise And Lunch – Traditional arr. Ry Cooder

Statesboro Blues – Taj Mahal – Taj Mahal – W. McTell

Ant Man Bee – Captain Beefheart & The Magic Band – Trout Mask Replica – Don Van Vliet

Why Don’tcha Do Me Right? – Frank Zappa & The Mothers Of Invention – Absolutely Free – Frank Zappa

White Light/White Heat – The Velvet Underground – White Light / White Heat – Lou Reed

Astronomy Domine – Pink Floyd – The Piper At The Gates Of Dawn – Syd Barrett

Long Hot Summer Night – The Jimi Hendrix Experience – Electric Ladyland – Jimi Hendrix

Stray Cat Blues – The Rolling Stones – Get Yer Ya-Ya’s Out! – The Rolling Stones In Concert – Mick Jagger/Keith Richards

All Come To Meet Her – Skip Spence – Oar – Skip Spence

Deze afbeelding heeft een leeg alt-atribuut; de bestandsnaam is bodiddley2.jpg



Research en samenstelling: Martin Pulaski

DOOD VAN TWEE HELDEN EN EEN GROENE BARET

Dennis Hopper, Nicholas Ray, Wim Wenders.

[NACHTEN AAN DE KANT 36. Juni- juli 1979]

Toen gisteravond de deurbel ging lag ik al in bed te lezen in een verhalenbundel van Patrizio Canaponi, en wel het schitterende verhaal De gouden stad maar onder een andere titel (De verdwaalde kogel), Nederlandstalig proza zonder weerga [1]. Aan het zenuwachtige gerinkel hoorde ik meteen wie daar beneden voor de deur stond. Het was Giuseppe. Ondanks mijn onderdompeling in het briljante verhaal was hij meer dan welkom.
Giuseppe had het in zijn appartement niet meer uitgehouden van eenzaamheid en had dan maar in een opwelling een taxi naar hier genomen. Altijd weer overlaadt hij ons met geschenken, alsof hij het gevoel heeft dat hij als vriend zonder meer tekortschiet. Uit zijn grote boekentas haalde hij een vijftal Playboys, vanwege de interviews, enkele exemplaren van Andy Warhol’s flitsende magazine Interview, een met Twiggy en een met Deborah Harry op de kaft, en een stapeltje Film en televisie. Voorts had hij met het oog op mijn literaire educatie enkele misdaadromans van Dashiell Hammett en Patricia Highsmith meegebracht. Uit een plastieken zak van platenzaak Dilewijns haalde hij de dubbelelpee Here, My Dear van Marvin Gaye tevoorschijn. Het boek van Patrizio Canaponi is trouwens ook van Giuseppe.

Een kwartiertje later werd er opnieuw gebeld. Nu was het Willy Boy. We hadden elkaar al langer dan een jaar niet meer gezien. Mijn Brusselse vriend was niet veranderd. Hij blijft met financiële problemen kampen en zit ook nog altijd aan de pillen; vooral barbituraten en kalmeermiddelen zijn voor hem onmisbaar. Veel had Willy Boy niet mee te delen en zelf was ik ook eerder zwijgzaam. Giuseppe leek enigszins opgewonden en gaf commentaar bij Here, My Dear. Dat Marvin Gaye over de pijnlijke ontbinding van zijn huwelijk met Anna Gordy zong, dat de titel een cynische verwijzing was naar het geld dat hij haar verschuldigd was en meer van die bekoorlijke onbenulligheden die ertoe bijdragen dat de avonduren minder hardvochtig gaan lijken.

Vanwege de lengte van Here, My Dear was het al behoorlijk laat toen Willy Boy, Giuseppe en ik ons naar de Dageraadplaats begaven. Senga verkoos dit keer thuis te blijven, ze was te moe en vooral had ze geen zin om zich weer te maquilleren. En wat moest ze aantrekken? Die keuze maken ging niet in een-twee-drie. Die avond vond ik De Cereus een vervelend café. De ruimte is sowieso slecht ingedeeld en de muziek die er gedraaid werd was banale, softe hardrock. Gelukkig maakt trappist de tongen los. Mogelijk had het vele sterven van de voorbije weken ons, vooral mij en Willy Boy, aanvankelijk het zwijgen opgelegd. Daags voor mijn verjaardag was John Wayne overleden, wat mij eerder onverschillig liet. Niettegenstaande enkele briljante films waarin hij de hoofdrol speelde zou ik die groene baret niet gauw gaan missen. Treuriger waren we om de dood van Nicholas Ray, een regisseur die ik eerst onbewust, in het gezelschap van mijn ouders (King of Kings, 55 Days at Peking), en later bewust op televisie of in het Filmmuseum (Rebel Without a Cause, The Story of Jesse James, Johnny Guitar, Wind Across the Everglades en vooral In a Lonely Place), enorm had bewonderd. Aan de dood van de ongeëvenaarde regisseur had de Belgische pers nauwelijks aandacht besteed terwijl John Wayne bijna als een staatsman werd herdacht. Gelukkig was er Wim Wenders om het goed te maken. Der Amerikanische Freund mag dan wel gebaseerd zijn op Ripley’s Game en Ripley Underground van Patricia Highsmith maar de ware vriend is Nicholas Ray. Giuseppe zei dat de twee regisseurs bezig waren geweest aan een gezamenlijk autobiografisch filmproject, Lightning over Water. Waarschijnlijk was dat werk nog net op tijd beëindigd. Lang geleden had ik in Cahiers du Cinéma, of in een biografie, gelezen dat het een droom of mogelijk zelfs een obsessie was van Nicholas Ray om het leven van Rimbaud te verfilmen. Die droom zou nu nooit in vervulling gaan.
Wat ons echter alle drie het meest had aangegrepen was de dood van Louis Paul Boon. Voor mij was hij een geestelijke vader geweest, mijn eerste leermeester in de kunst van het prozaschrijven. De wereld van De Kapellekensbaan hield mij rond mijn zeventiende maandenlang in zijn ban. Een geniaal en hoogst origineel werk was dat boek. Na al die jaren herinnerde ik mij de personages nog zo levendig, Ondineke, Kantieke schoolmeester, Tippetotje, Zotte Zulma, Valeer, Meneerke Brys en de anderen. Wat een contrast was dat geweest met de psychedelische muziek, die mij in die periode evenzeer in verrukking bracht. Giuseppe hield bijna evenveel van Boons andere boeken, met een voorkeur voor Mijn kleine oorlog en Vergeten Straat. Een miskend werk van Boon vond ik dan weer De Paradijsvogel. Willy Boy zei dat we toch ook Mieke Maaike’s obscene jeugd niet mochten onderschatten, een prachtige maar bijtende satire. Pornografie op zijn Vlaams. Ja, besloot ik, Louis Paul Boon opende voor mij een nieuwe wereld, waar ik vreemd genoeg toch ook vertrouwd mee was: die van de arbeidersklasse, waartoe ik als schipperszoon wel en niet behoorde. Die nieuwe wereld was eigenlijk al even oud als de industrialisatie, het fabriekssysteem en het kapitalisme.
Wat vinden jullie van Margaret Thatcher, vroeg Willy Boy opeens. Zwijg!, riepen Giuseppe en ik unisono luid, heel even Paradise by the Dashboard Light overstemmend. Thatcher the milk snatcher, voegde Giuseppe eraan toe. Dan nog liever de Ayatollah Khomeini, mompelde ik. Toen viel het gesprek stil en dronken we onze trappisten leeg.

Het werd tijd om op te stappen. Willy Boy moest nog helemaal naar Brussel rijden en Giuseppe, die  rustiger was geworden, nam een taxi naar de Vinkenstraat. Voor mij was het ondanks – of dankzij – de dood van twee helden en een groene baret een onderhoudende avond geworden.

*

[1] Uit Een gondel op de herengracht, 1978. Later kwamen we te weten dat Patrizio Canaponi een pseudoniem was en dat de schrijver in werkelijkheid A.F.Th. van der Heijden heet. Vreemd genoeg heb ik niet één boek gelezen dat onder die naam is verschenen.

STRIJD IN HET RIJK DER ZINNEN

[Nachten aan de Kant 35. November 2020]

Natuurlijk waren het leven en de tijd in Antwerpen waarover ik het voorbije jaar [1] al zoveel heb geschreven geen ononderbroken la dolce vita. Er deden zich net als overal en in alle tijden talloze problemen voor en allerlei conflicten, ruzies en zelfs gevechten maakten het bestaan soms uiterst onaangenaam. Zoals ik in het echte leven conflicten meestal uit de weg ga doe ik dat ook in mijn neergeschreven herinneringen. Het lijdt geen twijfel dat niemand geheel en al goed, deugdzaam en voortreffelijk is. Elke mens heeft zijn schaduwzijde, iedereen bezit karaktertrekken die minder fraai zijn, soms zelfs verontrustend en angstaanjagend. Dat geldt in mindere of meerdere mate ook voor de besten onder ons. Het is mij echter nooit gelukt om daarover met enige nauwkeurigheid te schrijven, niet omdat ik het negatieve bewust aan het licht wil onttrekken maar omdat ik er de woorden niet voor vind. In algemene termen kan ik wel negatieve aspecten van de samenleving en van de mens als sociaal wezen aan de kaak stellen, vooral als het om politiek en religie gaat, als het vormen van boosaardigheid betreft, bijvoorbeeld racisme, onderdrukking of uitbuiting.

In de woelige dagen van punk en new wave en, niet te vergeten, van werkloosheid, had ik meermaals ruzie met vrienden, meestal op café, onder invloed van alcohol en amfetamine. Sommige vrienden, onder wie L. S., hadden wat we een kwade dronk noemen. Daarmee wil ik geen oordeel uitspreken: het gaat om een genetisch verschil in de hersenen. Ik beschouwde hem als een van mijn beste vrienden maar soms veranderde hij in een onuitstaanbare en agressieve man. Dan herkende ik nauwelijks de vriend en lieve buur met wie ik tot een stuk in de nacht over filosofische onderwerpen zat te praten of met wie ik, na het roken van een paar joints, in vrije vorm gitaar zat te spelen. Met weer een andere vriend, M. B., had ik een conflict over zijn mensbeeld. Het stoorde me dat hij de mensen in twee klassen indeelde. Aan de ene zijde liet hij de ‘slechten’ hun opwachting maken. Dat waren de bourgeois, onder wie ook de intellectuelen, de schrijvers en de kunstenaars. Aan de overzijde bevonden zich de ‘anderen’. Wie  waren dat, die anderen? Zij die niet in de eerste klasse thuishoorden? Het proletariaat of zelfs het lompenproletariaat? Ik vroeg me af wat daar dan zo voortreffelijk aan was, al zou ik ze nooit zoals Hillary Clinton vele jaren later deed a basket of deplorables [2] hebben genoemd.  Op een avond in het Pannenhuis noemde M.B. mij een intellectueel, iemand van de slechte klasse dus. L.S. deed dat ook wel eens, als ik het bijvoorbeeld over literaire theorieën van de Tel Quel-groep had, en achteraf gezien had hij daarin niet helemaal ongelijk. M.B. vond ik in zijn oordeel veel te radicaal. In mijn ogen nam hij standpunten in die ik al lang achter me gelaten had. Ik vond zijn veroordeling van de massamedia achterhaald. Zo wilde hij met nog enkele compagnons de route als performance een televisietoestel stukslaan. Dat had ik in 1968 de popgroep the Move op het podium van Jazz Bilzen al zien doen. [3] Toen had ik dat opwindend gevonden, maar nu, in 1979? Ik had het gevoel dat hij en zijn kompanen een beeld van mij imiteerden dat ik zelf al lang verworpen had. Ik vond het naïef: een TV is een ding, een middel. Hoe kan dat nu slecht zijn? Daar maakten we dan ruzie over. Maar een paar dagen later was dat allemaal weer vergeten en vergeven.

Ook mijn leven met Senga was in die dagen niet alleen maar een rijk der zinnen. Meer dan ons lief was maakten we ruzie. Vaak ging het om een kleinigheid maar als er jaloezie in het spel was kon het uit de hand lopen. Ons drankgebruik en de pillen die wij slikten verhevigden dat allemaal nog. Omdat ik me moeilijk kon concentreren had jaren tevoren toen ik filosofie studeerde een arts verbonden aan de VUB mij met enige regelmaat het middel Captagon voorgeschreven. Dat was regelrechte amfetamine, heel erg stimulerend en opwindend. Ik kon er inderdaad beter van studeren en na mijn studies bleef ik het nemen om mijn aandacht bij het schrijven te houden en aan onderzoek te doen. Geleidelijk aan moest ik er meer van nemen om hetzelfde effect te krijgen: ik wilde honderd procent concentratie. Mijn principe was dat ik de pillen alleen maar slikte om te werken, nooit voor het plezier. Maar dat was een theoretische indeling van dag en nacht en van werk en plezier. Als ik op vrijdag of zaterdag uitging waren die pillen natuurlijk niet uit mijn systeem verdwenen. Zonder dat spul had ik het waarschijnlijk nooit een hele nacht op de dansvloer van Cinderella’s Ballroom volgehouden. Overigens denk ik dat zowat iedereen daar aan de speed zat. Herman Brood voelde er zich in zijn nopjes. Captagon was op velerlei wijze een gevaarlijk goedje. Je kreeg er meer zelfvertrouwen van dan goed voor je was. De gekste dingen die ik schreef, en vanwege de paranoia – een andere nevenwerking van dat middel – werden mijn teksten hoe langer hoe gekker, begon ik nu haast geniaal te vinden. Al bleef mijn aangeboren twijfel gelukkig wel altijd op de achtergrond zeuren. Zolang ik aan mijn tafel bleef doorwerken, elke dag van negen uur ’s morgens tot ongeveer zes uur ’s avonds, was dat allemaal niet zo erg. Maar daarna kon dat in combinatie met tequila of bourbon wel eens uit de hand lopen. Van Captagon kun je immers agressief gedrag gaan vertonen. Senga en ik waren geen Sid Vicious en Nancy Spungen, verre van, maar soms begaven we ons op gevaarlijk terrein. Overigens heb ik Sid Vicious altijd een idioot gevonden, ik begreep helemaal niet waarom jongeren hem toen zo bewonderden. Had hij ooit iets goeds gedaan? Zich volgespoten met heroïne en zijn vriendin Nancy Spungen doodgeschoten in het Chelsea Hotel in New York City? In het najaar van 1979 begon ik te beseffen dat ik met die pillen moest ophouden en zoals ik enkele jaren tevoren van de ene dag op de andere was opgehouden met roken zo hield ik nu op met Captagon. Het was genoeg geweest. Het gevolg daarvan was echter dat ik het vanaf 1980 erg moeilijk kreeg met schrijven en geleidelijk aan in een zware depressie belandde. Gelukkig was er muziek, en waren er boeken. Zonder vrienden en zonder Senga, hoewel zij nog lange tijd daarna pillen is blijven slikken, had ik die immens donkere periode, die zo’n zes jaar aansleepte, mogelijk niet overleefd.

[1] De eerste notitie, met als titel Nachten in het Pannenhuis 1, dateert van 5 november 2019.

[2] “Basket of deplorables” is a phrase from a 2016 presidential election campaign speech delivered by Democratic nominee Hillary Clinton on September 9, 2016, at a campaign fundraising event, which she used to describe half of the supporters of her opponent, Republican nominee Donald Trump saying “They’re racist, sexist, homophobic, xenophobic”. The next day, she expressed regret for “saying half”, while insisting that Trump had deplorably amplified “hateful views and voices”.

[3] Het kan ook op televisie geweest zijn, mogelijk was het een optreden in Tienerklanken, Moef-Ga-Ga of Beat Club.


TWEEDE BRIEF AAN EEN VERRE VRIENDIN

[Nachten aan de Kant 34. Juni 1979]

Lieve vriendin,

Nu ik toch de moed en energie heb gehad om je te schrijven ga ik er nog even mee door. Nu hoop ik maar dat je mij niet te opdringerig vindt, met die overvloed aan woorden zo opeens. Ik had het erover dat mijn brieven van weleer niet altijd even verheven waren, dat ik net zo goed over alledaagse dingen schreef. “Almaar iets verstandigs geeft hoofdpijn”, schreef Mozart al in een brief aan zijn nichtje Maria Anna Thekla [1]. Nu zijn zowel de gebeurtenissen in de grote wereld als de banale voorvallen van alledag uit mijn mededelingen verdwenen. Niet alleen uit de paragrafen in die vorige brief aan jou, maar uit ongeveer alles wat ik schrijf. Ik vraag me af hoe dat komt. Want nu ik er even bij stilsta besef ik dat de realiteit toch nog in velerlei vormen bij me naar binnen blijft stromen: ik lees kranten en tijdschriften, ik zie films, af en toe is er bij vrienden een televisieavond, ik ga naar de bibliotheek, en ik praat veel met vrienden. Mogelijk gaan die gesprekken, meestal op café, te weinig over wat de wereld vandaag beweegt, over feiten en feitjes, mogelijk houd ik me te weinig bezig met wat small talk wordt genoemd. Overigens heb ik daar nooit aanleg voor gehad. Ongetwijfeld heeft de tijd – twaalf jaar – dat ik in een internaat zat opgesloten daarin een rol gespeeld. Je kent zeker het verhaal van mijn vier jaar ‘gevangenschap in het Rekemse bos’, die uiterst traumatische ervaring die me nog steeds de adem kan benemen.

Je weet dat ik meer een luisteraar ben dan een prater. Dat is zeker zo in een grotere groep maar ook in de vriendenkring. De gesproken taal stelt mij altijd weer op de proef. Vaak liggen de woorden op mijn tong, ik kan hun vertrouwde smaak haast proeven, maar mijn stembanden weigeren te gaan trillen. Pas veel later, als ik weer thuis ben en er niets meer aan heb, vind ik de juiste uitdrukkingen. Dronkenschap kan soms een bevrijding zijn; bepaalde remmingen vallen dan weg, het spreken gaat opeens vlotter. Ik vertel je niets nieuws. Hoewel er tijdens de dronkenschap een zekere luciditeit blijft bestaan wordt de horizon er toch door vernauwd, en vaak herinner je je achteraf nog maar zo weinig van het gesprek, hoe waardevol het ook mag geweest zijn. Het is een spreken zonder schaduw, zonder scherptediepte, zonder perspectief.


Onze goede vriend Paul Rigaumont, met wie ik nu elke dag samenwerk bij Aurora, liet me werk zien van een uitzonderlijk schilder, Vladimir Velikovic, geboren in 1936 in Joegoslavië. Ik las dat hij net als de schilder die ik het meest bewonder, Francis Bacon, gebruik maakt van fotografie, film en televisie. In foto’s is de bewegende realiteit tot stilstand gekomen. In film komen mensen en voorwerpen – en de natuur – in beweging. Het fotografisch onderzoek naar beweging van Eadweard Muybridge heeft een beslissende invloed gehad op zowel Velikovic als Francis Bacon. Je bent vertrouwd met zijn immens werk Animal Locomotion: an Electro-Photographic Investigation of Connective Phases of Animal Movements. Thema’s die bij Velikovic vaak voorkomen: de vogelverschrikker, de hond, de vogels, de ratten (meervoud), de doos. Volgens Velikovic is het hem niet om freudiaanse symboliek te doen. De ratten bijvoorbeeld overleven alles, zij zijn de laatste acteurs in het ultieme spel. Het fin de partie van Hamm, Clov, Nagg en Nell. Velikovic: “Wanneer ik honden schilder, maak ik zelfportretten. Maar de rat is voor mij de andere.” Je zou bijgevolg kunnen zeggen: de hel dat zijn de ratten. Hoe existentialistisch allemaal! Zou ik niet eens een essay over die Velikovic schrijven? Achteraf beschouwd vind ik mijn stuk Het wereldbeeld van Francis Bacon niet zo geslaagd: het is te subjectief, het gaat meer over mezelf dan over de twee Francis Bacons. Voor Velikovic zou ik me concentreren op het werk, zonder al te veel uit het eigen leven gegrepen associaties. Ik wil de beelden aan het woord laten.

Lieve vriendin, vorige nacht brak hier een hevig onweer los. Ik zal nog niet helemaal wakker geweest zijn toen ik dacht dat het echte eindspel was begonnen, de ultieme alles vernietigende oorlog. Eens helemaal wakker voelde ik een verlammende angst, die ik maar moeilijk van me af kon schudden. Was het een voorgevoel? Want met zoveel nucleaire wapens in de wereld zal het er ooit toch wel eens van komen. De kans is groot dat wij dat nog zullen meemaken. Gelukkig vatte ik al gauw weer de slaap en begon te dromen. Ik moest een voordracht geven over mijn tekst Stasis. Wat betekende die tekst, wat bedoelde ik ermee, wie zag ik als mijn lezers? Ik zat daar erg verveeld mee, daar ik er geen flauw benul van had wat ik zou moeten vertellen. Bovendien had ik nog maar weinig tijd om me erop voor te bereiden. Een secretaresse met een vlinderbrilletje op zei me dat de bijeenkomst in Londen zou plaatsvinden. Senga en ik zouden er 16 dagen moeten blijven, wat ons 140.000 frank zou kosten. Dat konden wij natuurlijk niet betalen. Daar vinden jullie wel iets op, zei de secretaresse, Londen biedt veel mogelijkheden. Je zou er kunnen optreden, je hoeft maar drie akkoorden te kennen en zangtalent is ook al niet vereist. Mevrouw zou topless kunnen performen, succes verzekerd. Ik kreeg dorst van het idee. De secretaresse, nu zonder bril en voor de rest alleen nog maar schoenen aan, reikte me een fles Spa Reine aan. Rechtstreeks van de Koninginnebron, zei ze. Of heb je liever Barisart? Het is al goed, zei ik. Op het etiket las ik: David Bowie is dood. De laatste jaren leidde de Londense zanger een teruggetrokken bestaan. Een slepende ziekte is de starman fataal geworden. Omringd door een kleine schare vrienden is hij vredig ingeslapen. Ik was ontzet. Een van mijn laatste helden, dood! Ik bevond me nu alleen in een slecht verlichte kamer. (Ik gebruik het woord ‘nu’ maar eigenlijk is er geen tijdsverloop in een droom. Of toch wel?) Er was niemand om me te troosten, om me te zeggen dat het niets was, een boze droom, niet meer dan dat. Ik besefte dat David Bowie overleed op de dag dat mijn voordracht in Londen was gepland.
Je begrijpt hoe blij ik was toen ik ontwaakte en besefte dat David Bowie daar in Berlijn bij de muur volop van het leven aan het genieten was en samen met Brian Eno onvergetelijke songs aan het opnemen was.

Het zij zo en het ga je goed!

[1] W.A. Mozart, Brieven; gekozen, ingeleid en becommentarieerd door Wolfgang Hildesheimer. Vertaling: R.R. Somann en H.W. Schwab

BRIEF AAN EEN VERRE VRIENDIN

Met Amsterdamse vrienden, Vossenplein, Brussel, 1971


[Nachten aan de Kant 33. Mei-juni 1979]

Aber das Saitenspiel tönt fern aus Gärten; vielleicht, daß
Dort ein Liebendes spielt oder ein einsamer Mann
Ferner Freunde gedenkt und der Jugendzeit
Friedrich Hölderlin, Brot und Wein

Hoe lang is het geleden dat ik je nog schreef? Meerdere maanden? Daar is maar één verklaring voor: ik kan het niet meer. Mogelijk wil ik het zelfs niet meer. Waarover zou ik wel schrijven? Er is een soort onverschilligheid en zelfs apathie – als het al geen lethargie is – in mijn ziel naar binnengeslopen. Weinig in de wereld boeit me nog werkelijk, weinig van wat om me heen gebeurt weet mijn enthousiasme te wekken. Nog niet zo lang geleden schreef ik brieven in buien van euforie en wat ik vervoering zou durven te noemen. Muziek was dan een belangrijk element om dat enthousiasme aan te zwengelen. Het ritme van wat eerder bedoeld was als achtergrondmuziek bepaalde het ritme van mijn woorden, melodieën kregen contouren en stemmen kleur, en vonden zo de weg naar de zinnen die op het papier verschenen en gingen er deel van uitmaken.

Toch waren mijn epistels niet bepaald verheven. Ik schreef over alledaagse dingen, over wat er in ons huis en in de wereld gebeurde. Mijn leven had zin omdat ik wist dat ik deel was van een groter geheel. Lange tijd voelde ik mij sterk betrokken bij wat tegencultuur werd genoemd. Je herinnert je zeker nog hoe ik dat boek The Making of a Counter Culture van Theodore Roszak heb verslonden? Nu vind ik het moeilijk om de emoties die met dergelijke verwantschap en betrokkenheid gepaard gaan te beschrijven. Een voorbeeld: kwamen studenten in de Verenigde Staten op straat tegen onrecht, zoals naar aanleiding van de brutale moord door de National Guard op een aantal studenten aan de universiteit van Ohio, dan voelde ik mij met hen verbonden. Hun strijd was mijn strijd. De emoties die zich bij hen roerden, roerden zich bij mij ook, of dat vermoedde ik toch.

Nu is dat gevoel van verbondenheid er niet langer: een tegencultuur lijkt niet meer te bestaan, bij een politieke partij, hoe links ook, kan en wil ik me niet aansluiten, terrorisme keur ik af, punk en new wave vind ik oppervlakkig en modieus. Wat er nog aan opstandigheid overblijft lijkt me onecht, niet veel meer dan gestes en poses. Kijk maar eens naar de aansteller Johnny Rotten. Het vuur van de bezetenheid ontbreekt. Waar zijn de enragés? De punks zijn sympathiek maar omdat zij de cultuur in haar geheel lijken te verwerpen kan er van een ware verstandhouding tussen ons geen sprake zijn. Ik heb de indruk dat punks liever spuwen op boeken dan ze te lezen, al zullen er uitzonderingen zijn. Zij begrijpen mij niet en waarschijnlijk begrijp ik hen niet. Als punk al een beweging is dan is ze er een van onbezonnen anarchisten en nihilisten. Van punks hoef ik geen antwoord te verwachten op mijn vraag naar een nieuwe gemeenschap waar ik, zonder mijn eigenheid op te geven, deel van zou kunnen worden. Ik vermoed dat ik zal moeten leren leven met de geestelijke eenzaamheid die nu mijn lot is. Begrijp me niet verkeerd: ik heb heel wat vrienden die me veel geven en die veel voor me betekenen. Een groepje vrienden en genossen – om het woord van Hölderlin te gebruiken – vormt echter geen gemeenschap. [1]

Lieve vriendin, het spijt me dat dit allemaal weinig opbeurend klinkt. Ook al kan ik geen brieven meer schrijven zoek ik toch nog naar andere vormen van communicatie. Voorlopig zonder resultaat. Mijn literaire teksten zijn te ingewikkeld en te idiosyncratisch om ermee tot de andere – ook tot jou – door te dringen, om hem of haar deelachtig te maken aan mijn innerlijke wereld. Mijn vriend Giuseppe zegt al langer dat ik me wat dat betreft in een doodlopend straatje bevind, dat ik eenvoudiger moet gaan schrijven en bij misdaadauteurs zoals Raymond Chandler, Dashiell Hammett en Patricia Highsmith in de leer gaan. Ik weet het niet. Zeker wil ik uit deze toestand van apathie geraken. Ik wil koste wat het kost vermijden dat ik vast kom te zitten. Werken, schrijven dus, betekent samen met liefde en seks voor mij alles. Nee, dat is niet helemaal waar want ik verlang natuurlijk ook naar die andere, voorlopig onbereikbare gemeenschap. Ik wil me blijven verzetten tegen elke vorm van conformisme. Het grootste gevaar dat me bedreigt is berusting in een onleefbare toestand, die waarin het vonkje van de geest voor goed is uitgedoofd. Dat mag niet gebeuren. Het werk bij de filosofische kring Aurora kan me op weg helpen, maar ook daar zijn we geïsoleerd. Filosofen, schrijvers en kunstenaars in een stad van leeghoofden, dichters in een contrei van dronkaards.

Nietzsche in De vrolijke wetenschap: “Ik doe telkens weer dezelfde ervaring op, en ik verzet er me telkens opnieuw tegen, ik wil het niet geloven hoewel de bewijzen voor het grijpen liggen: het overgrote merendeel der mensen heeft geen intellectueel geweten; ik heb zelfs vaak de indruk gehad dat wie iets dergelijks zou willen eisen in de dichtsbevolkte stad zo eenzaam zou zijn als in de woestijn.”

Het ga je goed!

PS: Herinner je je Luc V. en Hilde nog? Vandaag trouwen ze. We gaan naar het feest en het zal nog maar eens een lange nacht worden. Vreugde in het hart en veel dode hersencellen.

[1]
Indessen dünket mir öfters
Besser zu schlafen, wie so ohne Genossen zu sein,
So zu harren, und was zu tun indes und zu sagen,
Weiß ich nicht, und wozu Dichter in dürftiger Zeit.
Aber sie sind, sagst du, wie des Weingotts heilige Priester,
Welche von Lande zu Land zogen in heiliger Nacht.
Friedrich Höldelin, Brot und Wein

EEN ANDER DAGLICHT

Grand Canyon, Arizona, september 1993

Uit nieuwsgierigheid en verlangen naar verte vertrek je naar een ander land. Weken later, bij de terugkeer in je vertrouwde woning, besef je dat je nieuwe ruimte, nieuwe landschappen hebt meegebracht. Je gaat wat het eigene wordt genoemd in een ander daglicht zien. De eerste dagen lijkt dat vertrouwde mogelijk kleiner, bijna nietig, maar al gauw zie je dat wat je doet en wat je omringt rijker is geworden, meer van een nieuwe geest doordrongen. Je moet er zorg voor dragen dat die geest niet vervliegt. Hij is veel meer waard dan een parfum.
Dat is geen geheel nieuwe gedachte. Ze komt in een andere vorm al in gedichten van Hölderlin voor.

DE VOORTREFFELIJKE VRIEND

Jeanne Hébuterne


[Nachten aan de Kant 32]

Ik moest weer een keer naar de flat in de Vinkenstraat. Voor de gelegenheid had ik mijn nieuwe regenjas van de Wolmolen aangetrokken, een vrouwenmodel en wat te klein maar wel mooi en – in onze situatie van groter belang – goedkoop. Giuseppe had mij gezegd dat hij een tijdje alleen wilde zijn, om te studeren; hij had rust nodig. Toch moest ik hem zien. Ik moest met hem praten. Ik had best wat vrienden maar alleen met Giuseppe was het soort diepgravend gesprek nodig waar ik nu naar verlangde. Gelukkig was Giuseppe opgetogen met mijn onverwacht bezoek. Toch bleef ik gespannen: zou ik niet weer een allergieaanval krijgen van het opgehoopte huisstof en de huidschilfers van de poezen van Giuseppe? Als ik onrustig ben en mijn zenuwstelsel verstoord is ben ik er meer vatbaar voor dan anders. De voorbije weken had ik mijn zenuwen zowel ’s nachts aan de kant als overdag in mijn werkkamer erg op de proef gesteld.

Giuseppe had bier voor ons ingeschonken en zat nu tegenover me. In zijn ogen zag ik die blije tristesse die zo typerend voor hem was. In zijn blik lag een onbereikbare verte en tegelijk kwam hij als hij je aankeek heel dicht bij je. Altijd weer vroeg ik me af of iemand met dergelijke eerlijke ogen wel geschikt was om op ons ondermaanse slagveld te overleven. Leven zonder meer, dat wel, maar vechten om wat je nodig hebt om het te behouden en te verrijken, dat mogelijk niet. Een moment viel ik ten prooi aan herinneringen aan de Schippersschool in Eisden. Ik dacht terug aan de twee zorgeloze jaren die ik daar in het mijnwerkersdorp dichtbij de Maas had doorgebracht. Giuseppe’s vader was er directeur geweest. Giuseppe – die drie jaar jonger was dan ik – leerde ik pas later kennen. De directeur was een zachtaardige en bescheiden man die zich liet manipuleren door een brutale vent, de internaatbeheerder, mijnheer Peyskens. De enige man die mij ooit een slag in het gezicht heeft gegeven. Giuseppe’s vader had dezelfde ogen als zijn zoon.

Ik vertelde mijn vriend over het memorabele concert van Patti Smith en haar band dat ik op televisie had gezien en over the J. Geils Band. Giuseppe had net Wave, de nieuwe elpee van Patti Smith, aangeschaft en daar luisterden we naar. Ik herkende enkele nummers die ze in Rockpalast had gebracht: Frederick, Dancing Barefoot en So You Want To Be A Rock And Roll Star. Het klonk allemaal wat braver en meer gepolijst dan de live-uitvoeringen die ik kort tevoren had gehoord. In de hoestekst schreef Patti Smith over het nummer van The Byrds dat ze er in de sixties niet gek op was geweest. “It seemed to say that in this field of honor, sooner or later, everybody gets hurt and I just didn’t believe it.” Op de hoes trof ik merkwaardige foto’s aan van de in 1978 vermoorde paus Albino Luciani en van Jeanne Hébuterne, de geliefde van Modigliani. I Did You No Wrong van the J. Geils Band onderbrak mijn kortstondige dromerij. Giuseppe had Ladies Invited van de beste band uit Boston op de platenspeler gelegd. Hij gaf me de hoes door. Volgens mijn vriend waren de ogen en de lippen die daarop te zien waren die van Faye Dunaway. Met haar had zanger Peter Wolf destijds een relatie gehad. Uitstekende plaat, afgrijselijke hoes, vond ik. En wat was er met Faye Dunaway gebeurd? Had zij na Chinatown nog iets noemenswaardg gedaan? The Eyes of Laura Mars was niet meer geweest dan veredelde kitsch. Ik vroeg me af of we ons misschien vergist hadden in haar acteertalent. Had haar schoonheid ons niet verblind?

Giuseppe was een nog grotere boekenliefhebber dan ik. Ook nu weer glunderde hij toen hij me zijn nieuwe aanwinsten liet zien: Robert Musils Der Mann ohne Eigenschafte, Virginia Woolfs Schrijversdagboek, enkele romans van Dostojewski, James Joyce, Thomas Hardy en Katherine Mansfield, de verzamelde gedichten van D.H. Lawrence.

Omstreeks middernacht was Giuseppe’s voorraad bier op. We besloten naar de Pallieter aan het Mechelseplein te lopen, het stamcafé van de studenten van Studio Herman Teirlinck. Als je mooie narcistische meisjes en jongens wilde observeren was dit de juiste plek. Ze kwamen er hun pas aangeleerde kunstjes tonen en wilden dolgraag een gesprek met je aanknopen over Konstantin Stanislavski, Peter Brook of Lee Strasberg. Niet vanavond echter. Giuseppe herinnerde me aan een brief van me waarin ik het over de vriendschap bij Aristoteles had gehad. Het was de mooiste brief die hij ooit van iemand had ontvangen, zei hij. Ik had daarin verwezen naar de uitspraak van Aristoteles dat een vriend een tweede ik is. Aristoteles maakt een onderscheid tussen drie soorten vriendschap: vriendschap gebaseerd op nut, op genot en wat hij de volmaakte vriendschap noemt, die tussen goede mensen, mensen die elkaars gelijken zijn op het stuk van voortreffelijkheid (wat ook als deugd wordt vertaald). “Hun vriendschap,” schrijft Aristoteles in de Ethica, “duurt dan ook voort zolang zij goed zijn; en voortreffelijkheid is duurzaam.” “Zo’n vriendschap is vanzelfsprekend duurzaam, want daarin zijn alle kenmerken verenigd die vrienden moeten hebben.” [1]
Giuseppe zei me dat ik zijn enige vriend ben. Het zou verschrikkelijk zijn mocht aan onze vriendschap een einde komen, voegde hij er nogal onheilspellend aan toe. Ik verwees opnieuw naar Aristoteles. Waren wij niet allebei voortreffelijke mensen? Waar moesten we dan bang voor zijn?

Giuseppe had onlangs in Playboy een interview met Sartre gelezen. Dat ging onder meer over diens amfetaminegebruik, wat Giuseppe fascinerend vond. Zelf keek ik ook wel op naar schrijvers die peppillen slikten, al was daar op zich geen enkele verdienste aan. Jack Kerouac, Tennessee Williams, Truman Capote… En waren Bob Dylans beste songs niet tot stand gekomen onder invloed van benzedrine? Giuseppe drong erop aan dat ik eindelijk Les Chemins de la liberté eens zou lezen. Ik was er al meermaals in begonnen maar had het boek nogal dor en langdradig gevonden. Veertig jaar later heb ik die trilogie nog steeds niet uitgelezen.
Mijn vriend vond dat het nu maar eens tijd werd dat ik ook een roman ging schrijven, die experimentele teksten in Aurora waren een doodlopend straatje. Ik betwijfelde of ik dat wel kon. Je moet dan een plan, een ontwerp maken en je daar vervolgens al schrijvend nauwgezet aan houden. Je moet personages bedenken, ze een innerlijk leven geven, een bepaalde manier van spreken, van zijn, je moet hun karakters uitdiepen en laten zien hoe ze zich in hun relaties met anderen en met de wereld ontwikkelen. Hoe ze betere mensen worden, of ten onder gaan. Je moet allerlei soorten mensen observeren, met ze praten, naar ze luisteren. Ik geloof niet dat ik dat allemaal kan. Ik kan alleen maar schrijven wat ik moet, vanuit spontane opwellingen en onbewuste verlangens. Mijn geschrijf heeft een neurotische inslag, ik moet het doen om niet gek te worden. Of om me niet te vervelen. Al is het geen tijdverdrijf maar een innerlijke noodzaak. Omdat ik me in mijn schrijven soms laat gaan, waar die peppillen zeker een rol in spelen, heb ik achteraf een hoop werk om ballast te verwijderen, ik moet zoveel schrappen en herschrijven, structuur aanbrengen. Om een roman te maken moet je met die structuur beginnen.

Zo werd het zonder dat we het door hadden weer erg laat. Giuseppe wilde per sé de rekening betalen en gaf me meer dan voldoende geld voor een taxi. Ik zou toch dat hele stuk naar huis niet te voet afleggen?


[1] Aristoteles, Ethica, VIII-IX. Vertaald door Christine Pannier en Jean Verhaeghe.

Faye Dunavay in The Eyes Of Laura Mars

ZERO DE CONDUITE: SECRET STAGE

Zéro de conduite is een themaprogramma gewijd aan pop/cultuur op Radio Centraal in Antwerpen. Elke eerste zaterdag van de maand, van 6 tot 8 uur ’s avonds. Stem af op Radio Centraal 106.7 FM: uniek in een universum met een schrikbarende toename van het aantal zwarte gaten. Het motto van deze show is  I may be old and I may be bent / But I had the money till it all got spent.
Je kunt dit programma ook via streaming beluisteren. Hier vind je meer informatie over Radio Centraal en andere radiomakers.

Deze aflevering van Zéro de conduite is een soort van vervolg op de uitzending van 6 juli 2019 met als thema imaginair festival (6 juli 2019). De inleiding die ik toen schreef is nog steeds van toepassing en hoeft hier niet herhaald te worden.

Voor vanavond heb ik me een klein en geheim podium voorgesteld waar een dertigtal geliefde zangeressen, zangers en bands mogen optreden. Omdat het een klein podium is zijn het niet de grootste namen die we te horen krijgen en omdat het geheim is wil ik er ook niet al te veel over kwijt. Hoe ziet het eruit? Wie is het publiek? Hoeveel kost een kaartje? Worden de artiesten wel behoorlijk betaald? En zij die al dood zijn, hoe zit het daarmee? De jong gestorvenen? Neal Casal, Elliott Smith, Warren Zevon… Hoe zit het met drank, drugs en seks? Laat je verbeelding het werk doen. Het gaat om niet veel meer dan een fantasie. Maar wel een geheel ander soort fantasie dan dat van de vertrekkende ‘president’ en zijn volgelingen.
Voor de keuze van de dertig songs heb ik me laten leiden door het element troost, wat ik wel vaker doe. Maar troost hebben we nu meer nodig dan ooit. Die vind ik echter niet in suikerzoete liedjes maar in wat mij vanwege echtheid en oog voor detail en ook wel door muzikale motieven weet te raken en te ontroeren. Behoefte aan schoonheid en troost betekent niet dat we voor altijd willen wegvluchten voor de realiteit. Dat zullen we nooit doen.
Geniet van de vibraties, blijf voorzichtig, zorg goed voor jezelf en voor vrienden en vreemden.

Opgedragen aan Jerry Jeff Walker en Billy Joe Shaver.


Mr. Bojangles – The Nitty Gritty Dirt Band – Stars and Stripes Forever  – Jerry Jeff Walker

Free To Walk – Isobel Campbell & Mark Lanegan – We Are Only Riders – Jeffrey Lee Pierce

Dead On The River (Rolling Down) – Ian Noe – Between The Country – Ian Noe

Pinnacle Mountain Silver Mine – Jake Xerxes Fussell – What In The Natural World – Helen Cockram

Killing The Blues – Robert Plant & Alison Krauss – Raising Sand – Rowland Salley

Maybe California – Neal Casal – Fade Away Diamond Time – Neal Casal

Powderfinger – Cowboy Junkies – The Caution Horses – Neil Young

Fear Is Like A Forest – Courtney Barnett & Kurt Vile – Lotta Sea Lice – Jen Cloher

Jesus, Etc – Puss N Boots – Wilco Covered – Jeff Tweedy

Pick Up The Change – Wilco – A.M. (2017 Remaster) – Jeff Tweedy

Underground Dream – Son Volt – The Search – Jay Farrar

Star – Allah-Las – LAHS – Correia

Come To Mary – Jesse Sykes & The Sweet Hereafter – Marble Son – Jesse Sykes

Claudia Cardinale – The Third Mind – The Third Mind (First Edition) – Dave Alvin, David Immerglück, Victor Krummenacher, Michael Jerome

(Straight Down To The) Bitter End – Yo La Tengo – Electr-O-Pura – James McNew

Arkansas – Damien Jurado – Saint Bartlett – Damien Jurado

Thoughts And Prayers – Drive-By Truckers – The Unraveling – Patterson Hood

Alameda – Elliott Smith – Either/Or – Elliott Smith

Gulfport You’ve Been On My Mind – Hiss Golden Messenger – Hallelujah Anyhow – M.C. Taylor

Blind Love – Tom Waits – Rain Dogs – Tom Waits

A Mess Of Blues – John Hiatt – Till The Night Is Gone: A Tribute To Doc Pomus – Doc Pomus

I Was In The House When The House Burned Down – Warren Zevon – Life’ll Kill Ya – Warren Zevon

Gunpowder – Patty Griffin – Servant Of Love – Patty Griffin

Do Right By Me – Margo Price  – All American Made – Jeremy Ivey, Margo Price

New York City Lullaby – Danny & Dusty – Cast Iron Soul – Dan Stuart, Steve Wynn

When She Comes Around – Steve Wynn – Dazzling Display – Steve Wynn

Highway 61 Revisited – Dave Alvin – Ashgrove – Bob Dylan

Goodbye Jimmy Reed – Bob Dylan – Rough And Rowdy Ways  – Bob Dylan

Hate To See You Go – The Rolling Stones – Blue & Lonesome – Walter Jacobs

Rocks On Rainbow – Ryley Walker – Deafman Glance – Ryley Walker

Research & samenstelling: Martin Pulaski

DE WENK VAN ASSEPOESTER

[Nachten aan de Kant 31]

Niets schijnt mijn nachtelijk verlangen naar roes en extase, naar de nabijheid van vreemde dansende lichamen te kunnen temperen. Vreemd zijn de mensen op de dansvloer omdat ze niet spreken, alleen maar bewegen, dichtbij omdat ze net als ik lustgevoelens uitwasemen en in hun gebaren de nood aan aanraking verraden. Wijst dit verlangen van mij op een sterke verwevenheid van eros en thanatos, of is dat een al te freudiaanse interpretatie?

De voorbije twee weken beleefde ik opnieuw van die intense nachten die vooral mijn zintuigen ontregelden. De eerste nacht hoorde ik voor de zoveelste keer de lokroep van de vochtige kelder die Cinderella’s Ballroom heet. Bizar toch, die naam: de balzaal van Assepoester. Maar ook wel gepast want gedanst wordt er de hele nacht en bijna alle jongens en meisjes – ik kan ze moeilijk mannen en vrouwen noemen – hebben extravagante schoenen aan hun voeten, al zijn ze niet van glas. Over de rode schoentjes van Senga had ik het al eerder. Mogelijk liggen de punkmeisjes die er ’s nachts komen dansen overdag in lompen gehuld dicht bij hun kolenkachels in de assen te slapen.
Alles in de balzaal van Assepoester is opwinding en genot en tegelijk zelfvernietiging en pijn. Voor mijn gezondheid en mijn zenuwen zijn dergelijke nachten nefast. Mijn longen verstikken in de rook, in de stank van de riolering; mijn poriën raken verstopt van het zweet en andere exhalaties. Je bent er niet veel meer dan je lijf, met lijfelijke driften en behoeften. Of bevat de muziek die DJ Maryse draait – songs zoals Ain’t That Nothing van Television, Police and Thieves van the Clash, Step By Step van Mikey Dread, Cheree van Suicide – een minder aards element, draagt zij impulsen over die je onbewust weer meeslepen naar het engelachtige niveau van de gedichten van Shelley en TS Eliot waarin je je overdag hebt verdiept?

Eerder die avond was ik in het Pannenhuis. Er was een tentoonstelling met gigantische, tijdloze werken van Frans Gentils, adembenemend mooi. Dergelijke doeken zie je doorgaans alleen maar in luisterrijke zalen van musea hangen maar nu kon je ze hier, in deze zogeheten nihilistische new wave artiestenkroeg bewonderen. Na de vernissage was er een rhythm and blues en reggae party, maar daar zijn we niet al te lang gebleven. Assepoester en haar dubbelgangsters Lucette, Alicia en Hadaly lieten opnieuw hun lokroep horen.

Zondagochtend om acht uur strompelden we de trap op, lijkbleek, mager, mooi als bijna verwelkte orchideeën. We haastten ons niet meteen naar huis: ik had er alles voor over om eerst nog de Schelde te zien. In haar nabijheid zou ik verlost worden van de donkere gevoelens die mij kort voor de dageraad hadden overmeesterd. De warmte van de zon, de verkoelende frisse wind die ons van de rivier tegemoet waaide. De meeuwen fladderend boven het met lichtvlekken doorspekte donkere water. Aan de overkant van de brede rivier de flatgebouwen van goud, waarin mensen zoals wij liggen te slapen. Opeens heb ik het gevoel dat alle dingen om mij heen transparant worden. Ik kijk naar Senga en zie een doorzichtige engel, haar handen, haar ogen. Ik voel de vernietigende elektriciteit en het gif in mijn lichaam als vampiers wegvluchten voor dit verblindende licht.

De tweede nacht begon op een vernissage van Guillaume Bijls tentoonstelling in Ruimte Z: transformatie van de galerij in een Autorijschool Z. Sinds 1977 had ik het werk van mijn vriend van nabij zien evolueren. Hij zag in alle geledingen van de maatschappij het economisch denken de overhand nemen. De hele samenleving en al het mooiste en voortreffelijkste in de mens zou al gauw worden opgeofferd aan efficiëntie en nut. De taal die van bovenaf naar beneden druppelde was die van managementsidioten en omhooggevallen parasieten. Guillaume ging nu met veel gevoel voor humor en ironie, maar ook bijzonder kritisch, de kunst vanuit die optiek benaderen: zo ontstonden zijn kunstliquidatieprojecten. Dit was zijn eerste: zoals Assepoesters goede fee een pompoen en een stel muizen omtovert tot een koets met paarden, veranderde Guillaume Ruimte Z in een autorijschool. Al was zijn kunstgreep het tegenovergestelde van feeëriek. Er zouden in de volgende jaren nog heel wat van die projecten volgen.
We waren er samen met Gabrielle D., die waarschijnlijk bij ons in de Dolfijnstraat zou intrekken, en met Giuseppe. Ik voelde me opnieuw gezond, uitgerust en in een prima stemming. Dat bleef de hele avond en nacht zo. Geen uitbundig de nacht wegdansen dit keer, maar lachen, praten en samen drinken. Onderweg naar een café aan de Kant heb ik in Sint-Katelijne Vest aan het witgeverfde beeld van de lijdende Jezus geknield zitten bidden. Tranen van geluk rolden over mijn wangen. Wat vonden mijn maatjes van mijn performance? Van de rest van de nacht herinner ik mij weinig. Het gebeurt almaar meer dat er na zo’n nacht gaten in mijn geheugen zitten. Ik geloof dat ik Gabrielle over mijn mislukte voordracht over Dante’s Paradiso vertelde. Die was door een verkeerde aanpak misbegrepen. Ik had mijn redevoering sarcastisch bedoeld, om met het sérieux van sommige academici en intellectuelen de spot te drijven, maar omdat ik een onervaren en schuchtere spreker ben en bovendien een middelmatige acteur, werd die als een ernstig vertoog geïnterpreteerd. Het publiek was ervan overtuigd dat ik mij had overgegeven aan etherische visioenen van het paradijs en dat ik Dante’s geometrische schoonheid bejubelde. Ze hadden mijn lectuur van Dante al te romantisch en wereldvreemd gevonden. Terwijl ik met Gabrielle over die mislukking zat te praten kon ik er eindelijk mee lachen. Dat herinner ik me nog.

De volgende dag bij het ontwaken de eeuwige kater. Niemand heeft dat soort lusteloosheid beter uitgedrukt dan Kris Kristofferson in Sunday Morning Coming Down. ’s Avonds bij Guillaume en Renée ging het al beter. Op televisie zagen we the Patti Smith Group live in het schitterend programma Rockpalast. Patti Smith liet nog een keer zien dat ze de hogepriesteres van de hedendaagse rock-n’-roll is. Een spirituele en tegelijk laag-bij-de-grondse sjamaan, een punkmeisje, een afstammelinge van Elvis Presley en een jongere zus van Jim Morrison. Haar intentieverklaring was So You Want To Be A Rock And Roll Star, oorspronkelijk van the Byrds. You’re a little insane, krijste ze; het klonk als een bezwering, een mantra. Samen met gitarist Lenny Kaye en de andere muzikanten van haar band riep zij de geest op van acidrock, de sound van Jefferson Airplane, Quicksilver Messenger Service en the Doors, lange gitaarsolo’s, ijle en dromerige muziek. Ik hoorde nostalgie naar de gouden tijd van vrede en liefde maar net zo goed ontwaarde ik in haar gestes en gymnopédie de convulsieve schoonheid van André Breton. Met haar toeschouwers leek Patti Smith brutale seks te willen hebben. Ze besefte dat ze nooit eerder voor zo’n groot publiek had gespeeld, heel West-Europa was haar potentieel publiek. Dat maakte haar zichtbaar gelukkig maar ook enigszins bezeten en overmoedig. Ik voelde diep van binnen dat er iets neerdaalde, een vonk van herinnering aan een hoopvolle tijd en de belofte van verandering, ginds in dat concertgebouw in Essen.

Foto’s: Martin Pulaski

ENKELE WOORDEN OVER ANGST, VRIJHEID, GEHOORZAAMHEID EN VOORZICHTIGHEID

Een paar dagen geleden [1] schreef ik – bijna meer voor mezelf dan voor iemand anders – enkele bedenkingen over Covid-19 neer. Ik vroeg me onmiddellijk daarna af of het zinvol was om mijn steentje bij te dragen aan de discussie daarover. Ik ben namelijk geen specialist en heb geen enkele eigen mening. Erger nog: ik wantrouw mensen met een eigen mening. Tot inzichten en eventueel standpunten kom je door onderzoek, studie, gesprek, hard werken. Weinig komt uit jezelf.
Uiteindelijk vond ik het beter om deze overwegingen toch maar bekend te maken. Altijd maar zwijgen is niet bevorderlijk voor de (geestelijke) gezondheid.

Er wordt vaak beweerd dat onze federale regering ons bang maakt, dat de covid-19-maatregelen ons bang maken, dat de toon waarop de overheid en de media ons toespreken ons bang maakt. Mij maken de regering, de maatregelen en de toon waarop ik word toegesproken niet bepaald bang. Waarom niet? Omdat ik voorzichtig ben. Voorzichtigheid is een kunst die je onder de knie kunt krijgen. Omdat ik mij aan de regels houd. Ik houd mij aan de regels in de hoop dat we op die manier deze pandemie zo snel mogelijk onder controle krijgen en op die manier van de regels – die onze vrijheid inperken, dat geef ik toe – zo snel mogelijk af zullen zijn. Ik heb bijgevolg niet het gevoel dat ik streng en angstaanjagend word toegesproken. Het virus is iets om bang voor te zijn, niet de woorden van virologen, dokters en democratisch verkozen politici.

Ik las bij nogal wat mensen dat ze zich in hun vrijheid voelen aangetast. Ze vrezen zelfs dat we vanaf nu voor eens en voor altijd onvrij zullen zijn. Maar is volledige individuele vrijheid wel mogelijk? Is er niet altijd de samenhang van vrijheid en gemeenschap (of vrijheid en wet, vrijheid en staat)? Kun je vrij zijn als je je soortgenoten met je eigen vrijheid benadeelt? Is dat dan niet eerder egoïsme? Als ik mij nu aan de regels houd en voorzichtig ben is dat een keuze, een andere vorm van vrijheid. Ik doe het voor mezelf en voor jou, voor de gemeenschap.

Ik las dat dat Belgen de meest gehoorzame burgers van de wereld zijn. Dat durf ik te betwijfelen. Zijn wij zo gehoorzaam in het verkeer? Ik dacht van niet. Zijn wij met z’n allen zo gehoorzaam als we belasting moeten betalen? Hoe staan wij in de rij voor tram, trein, bus, bioscoop, theater? Op niet één plaats in het buitenland zag ik wat dat betreft zo’n chaos, zo’n ieder-voor-zich. Mogelijk zijn de Belgen – en vooral de Vlamingen – wel gehoorzaam en onderdanig als ze worden toegesproken door een Grote Leider, zeker als die het over ‘kaakslagen’ en ‘messteken in de rug’ heeft. Al mag ik niet veralgemenen. Ik ga ervan uit dat de meerderheid van mijn landgenoten niet handelt uit gehoorzaamheid en onderdanigheid maar uit voorzichtigheid en op basis van gezond verstand.

*

[1] Op 21 oktober, als reactie op een commentaar bij een zeer lezenswaardig artikel van immunologe Isabelle Meyts.

Afbeelding: Ezels, MP, augustus 2020