ZERO DE CONDUITE: HET GROTE ONTSNAPPEN

Vandaag is het weer tijd voor mijn maandelijks radioprogramma, Zéro de conduite op radio centraal. U kunt het programma van 18 u. tot 20 u. online beluisteren via de website van radio centraal. Voor wie in Antwerpen woont: de golflengte is 106.7 FM.

Het thema dat ik voor deze sombere lentedag heb gekozen is escapisme. Na snel wat googelen vond ik de volgende definities van de term: “De neiging om de zorgen van het alledaagse leven te vergeten, bijvoorbeeld door het bezoeken van een balletvoorstelling, waarbij men zich in een andere wereld kan wanen.” “Komt voor wanneer iemand de neiging heeft zich aan taken, verplichtingen en of verantwoordelijkheden te onttrekken.” “Het streven of de neiging zich te onttrekken aan de druk van het heden, te ontsnappen uit de moeilijkheden van eigen tijd of eigen leven.” “Neiging tot vlucht uit werkelijkheid.”Er zijn veel voorbeelden van escapisme, van chocolade eten, over postzegels verzamelen tot serieel moorden. De songs die ik heb gekozen horen vooral thuis in de groep seks, drugs, love, rock and roll en religie. De liefde kan inderdaad ook een vlucht zijn, bijvoorbeeld als men zich met zijn partner opsluit in een cocon en de ‘gewone’ wereld buitensluit. De film ‘Night Porter’ van Liliana Cavani is daar een verschrikkelijk voorbeeld van. De laatste dagen van Kurt Cobain zijn een tragisch voorbeeld van vluchten in harde drugs en op zichzelf gericht geweld.

Niet alle liederen die aan bod komen gaan rechtstreeks over escapisme, bijvoorbeeld ‘I’m Free At Last’ van Hank Williams is eerder sarcastisch. En er is natuurlijk ook de humor van Jerry Leiber en Mike Stoller in ‘Alligator Wine’ en ‘Love Potion No. 9’ waarin zij de spot drijven met bepaalde vormen van bijgeloof. Blind Willie Johnson zingt heel nadrukkelijk dat het geloof een vlucht is: ‘I’m gonna run to the city of refuge’. Townes Van Zandt was wellicht niet gelovig maar waarschijnlijk ten gevolge van drug- en alcoholgebruik greep hij voor heel wat van zijn schitterende teksten terug naar religieuze metaforen. Doctor John the Night Tripper alias Mac Rebennack is dé vertegenwoordiger van het voodoo-geloof in New Orleans. Merle Haggard heeft wel in de gevangenis gezeten, maar is nooit gevlucht, tenzij in de drank, waar hij massa’s songs over heeft geschreven. Fred Neil was een junkie, die zich later met dolfijnen is gaan bezig houden. Jolie Holland vlucht in het verleden, waar zij weinig stichtelijke wijsjes ontdekt.

Zoals ik hiervoor al schreef kan liefde een vlucht zijn. Liedjesschrijvers als Gerry Goffin en Carole King, maar ook Phil Spector, en de hele bevolking van de Brill Building in New York waren grootmeesters in het creëren van smachtende tienerpop. Kim Fowley vluchtte weg in een beeld van zichzelf als hippie, wat hij helemaal niet was. Hij was een gewiekste zakenman die songs schreef over lsd en andere drugs. Dat hij nog altijd in leven is bewijst dat hij niet ‘echt’ was. In de jaren zestig werden drugs een belangrijk aspect van de jeugdcultuur. Marihuana, LSD en zwaardere drugs hielpen de jongeren wegvluchten uit de strikte wereld van hun ouders, en in de Verenigde Staten voor de horror van de oorlog in Vietnam. Dion veranderde van tieneridool in junkie. Toch maakte hij nog uitstekende platen, waaronder de elpee ‘Dion’ uit 1968.Sommigen zoals HP Lovecraft, genoemd naar de beroemde schrijver, vluchtten weg in fantasie, science fiction en waanzin. Bij Syd Barrett leek het aanvankelijk om eenvoudige, lieve sprookjes te gaan. Maar spoedig had de waanzin hem in zijn greep. Daar is hij nooit meer uit kunnen ontsnappen. Je kunt dus ook vluchten in een vreselijke werkelijkheid. Een van de mooiste ‘escape-songs’ vind ik ‘Safe In My Garden’ van John Philips, uitgevoerd door the Mamas and the Papas. Van de vier leden is alleen Michelle Philips nog in leven. Drugs eisen altijd een zware tol. Henri Michaux had er een zeer juiste uitdrukking voor: misérable miracle. The Velvet Underground was aanvankelijk alleen bekend in kunstenaarskringen. De band propageerde het gebruik van amfetamine. Lou Reed had dat gebruik overgenomen van zijn mentor, de dichter Delmore Schwartz. De leden van de Velvet Underground zijn nog allemaal in leven, behalve gitarist Sterling Morrison, die van kanker is gestorven. Nico was geen vast lid van de Velvets. Uiteraard is zij niet meer onder ons. Heel haar leven was een vorm van onstnappen.
‘Ladies Of the Canyon’ van Joni Mitchell gaat over de beautiful people die in Laurel Canyon woonden, een idyllische enclave in Los Angeles. Rijke hippies, kunstenaars en songschrijvers hokten er samen. Toch is het een mooi en zelfs geloofwaardig lied. De naïviteit was typisch voor die periode. Het slapen, zoals dat van Brian Wilson, kan een heerlijke en gezonde vlucht uit de realiteit zijn. In dit geval is het een zeer korte slaap. Overigens is het wondermooie ‘Fallin’ In Love’ van American Spring een song van Dennis Wilson, in een productie van Brian.

‘The Watch’ van Ian Matthews gaat over het verlangen van de zieke naar de dood. Hoe vlugger hij komt hoe beter. ‘Born To Run’ van Bruce Springsteen kent iedereen, maar het moet in dit programma, omdat het een vlucht-song bij uitstek is, en zo overweldigend romantisch. ‘The Dark Is Rising’ van Mercury Rev vind ik bijzonder mooi. Het is een eerbetoon aan producer/arrangeur Jack Nitzsche. “In my dreams I’m always strong”, zingt Jonathan Donahue. ‘Mother Of Earth’ van the Gun Club is zo mogelijk nog mooier. Er zit een groot doodsverlangen in, maar je kunt het ook als een pantheïstische droom beluisteren. De schrijver en zanger van het lied, Jeffrey Lee Pierce, kon hier niet aarden. Deze regels komen uit ‘Mother Of Earth’:

Oh, my dark-eyed friend
I’m recalling you again
Soft voices that speak nothing
Speak nothing to the end.

‘Flying Away’ van de grote John Fogerty zegt eigenlijk alles wat er te zeggen valt over vluchten, over escapisme. Waarom is deze song zo onderschat? ‘Daddy Needs A Drink’ van Drive-By Truckers behandelt alledaagse drankzucht, om aan de dagelijkse ellende te ontsnappen. Kom geef mij er nog eentje! ‘Sister Morphine’ is een aangrijpend lied, zowel in de versie van the Rolling Stones als in die van Marianne Faitfull. Deze productie is van Jack Nitzsche. In ‘Coming Down Again’ vraagt Keith Richard zich na een lange roes af waar al zijn vrienden zijn. Ben ik ‘Lucy In the Sky With Diamonds’ vergeten? Iedereen weet waar dat over gaat. Mochten hierboven onjuistheden staan, neem het mij dan niet kwalijk, ik heb een Panadol genomen tegen hoofdpijn, en ik heb alle informatie uit mijn hoofd gehaald, niets opgezocht of geverifieerd.

Time Changes Everything – Bill Monroe – Anthology
I’m Free At Last – Hank Williams – Lost Highway December 1948 – March 1949
I’m Gonna Run to the City of Refuge – Blind Willie Johnson – Blind Willie Johnson
Wine, Woman & Whiskey – Papa Lightfoot – Gutbucket
Heavenly Houseboat Blues -Townes Van Zandt -The Late Great Townes Van Zandt
Sweet Cocaine – Fred Neil – The Many Sides Of Fred Neil
The Fugitive – Merle Haggard – Down Every Road
Old Fashioned Morphine – Jolie Holland – Escondida
Gris-Gris Gumbo Ya Ya – Dr. John – Gris-Gris
Alligator Wine – Screamin’ Jay Hawkins – The Leiber & Stoller Story – Volume 2 – On The Horizon 1956 – 1965
Love Potion No. 9 – The Clovers – The Leiber & Stoller Story – Volume 2 – On The Horizon 1956 – 1965
Heaven Is Being With You – Jackie DeShannon – Tribute To Goffin & King 1961-67
Halfway To Paradise – Tony Orlando – Tribute To Goffin & King 1961-67
Fallin’ In Love – American Spring – Pet Projects: The Brian Wilson Productions
World Of Dreams – The Cake – More Of Cake
Purple Haze – Dion – Dion
The Trip – Kim Fowley – Mondo Hollywood / Kim Fowley’s Phantom Jukebox Vol.1
Codine – Charlatans – Nuggets: Original Artyfacts From The First Psychedelic Era
At the Mountains of Madness – H.P. Lovecraft  – H.P. Lovecraft II
Ladies Of The Canyon – Joni Mitchell – Ladies Of The Canyon
Safe In My Garden – The Mamas & The Papas – All The Leaves Are Brown
Atlantis – Donovan – Troubadour: The Definitive Collection 1964-1976
Itchycoo Park – The Small Faces – The Autumn Stone
The Gnome – Pink Floyd – The Piper At The Gates Of Dawn
Lucy In The Sky With Diamonds – The Beatles – Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band
I Went To Sleep – The Beach Boys – Friends & 20/20
The Watch – Matthews’ Southern Comfort –    Best Of Matthews Southern Comfort
White Light/ White Heat – The Velvet Underground – Lou Reed -Peel Slowly And See
Born To Run – Bruce Springsteen – Born To Run
Flying Away – John Fogerty – John Fogerty
Mother Of Earth – Gun Club – Miami
The Dark Is Rising – Mercury Rev
Dreamworld – Rilo Kiley – Under The Blacklight
Strange Religion – Mark Lanegan Band – Bubblegum
Daddy Needs A Drink – Drive-By Truckers – Brighter Than Creation’s Dark
Sister Morphine – Marianne Faithfull – Hearing Is Believing: The Jack Nitzsche Story 1962-1979
Coming Down Again – The Rolling Stones – Goats Head Soup

Auteur: Martin Pulaski

Dichter, schrijver, blogger, filosoof, DJ. Liefde voor steden, literatuur, muziek, film, kunsten, nachtleven. Radioprogramma ‘Zéro de conduite’ op Radio Centraal Antwerpen 106.7 fm en streaming. Toon alle berichten van Martin Pulaski